Gebrek aan succes bij de behandeling van een ziekte met een voedingsstof toont niet aan dat die voedingsstof geen rol speelt bij de oorzaak. Het is bijna te logisch om er een column aan te wijden. Toch is het een terugkerend misverstand met grote consequenties.
Regelmatig zie je het opduiken in de literatuur en zelfs in voedingsaanbevelingen. Vooral ‘preventie’ heeft eronder te lijden. Een voorbeeld. Tot 2015 werd aanbevolen om tweemaal per week vis te eten, waarvan tenminste een keer vette vis¹. Vervolgens kwamen er grote studies met patiënten die visolie kregen of placebo²-⁷. Uitkomst: allemaal negatief. Visolie-slikkers vertoonden niet minder uitingen van hart- en vaatziekten dan placebo-slikkers⁸-¹³. De behapbare conclusie van de BBC was: Fish oil supplements for a healthy heart ‘nonsense’¹⁴. Er volgde een intensieve discussie over het ‘hoe en waarom’¹⁰ ¹⁵-¹⁸. Conclusie in Nederland: we hebben blijkbaar niet zoveel vis nodig. De aanbeveling werd: ‘eet éénmaal vis per week, bij voorkeur vette vis’¹⁹.
‘Vissen zijn blijkbaar elegante verpakkingen voor alleen visolie’
Het is even vermakelijk als triest. Men doet onderzoek naar het effect van visolie en de aanbeveling voor vis gaat eraan! Vissen zijn blijkbaar elegante verpakkingen voor alleen visolie. Maar er is meer. Kunnen studies van 12-72 maanden¹³ bij personen met hoog cardiovasculair risico conclusies opleveren voor de algemene bevolking met een laag risico²º? Eigenlijk was de vraag in die grote studies of je met visolie een reeds ingezet ziekteproces kunt omkeren of stabiliseren en daarop blijkt het antwoord nee. Waarschijnlijk vanwege de te lage doseringen¹⁶-²¹. Ook werden deze patiënten intensief behandeld met geneesmiddelen; hun risico was dus al fors verlaagd¹⁶-¹⁸. Het probleem is dat je een langlopende studie nodig hebt onder gezonde personen uit de algemene bevolking. Zo’n studie is niet te betalen.
Nog een voorbeeld, nu uit onderzoek van de ziekte van Alzheimer. Ongeveer 64 procent van de Alzheimer patiënten in Noord-Europa is drager van de genetische variant ‘apo-E4’²². Gelukkig krijgt niet elke drager daarvan ook daadwerkelijk Alzheimer²³. Leefstijl maakt het verschil. Steeds duidelijker wordt dat apoE4 dragers het visolievetzuur DHA in de hersenen op een andere manier verwerken²³. Maar de visolie trials bij milde Alzheimer zijn negatief. Er is hooguit enig voordeel bij een zeer milde vorm²⁴. De genuanceerde conclusie is dat in de slechts 4 tot 18 maanden durende studies Alzheimer niet kan worden omgekeerd in een lichaam dat al decennia lang schade heeft ondervonden van te weinig DHA. Na het verhogen van de DHA inname duurt het meer dan tien jaar om een stabiel hoger niveau in de hersenen te bereiken²⁵.
‘Kijk goed waarop aanbevelingen uit onderzoek zijn gebaseerd’
Op basis van subliem onderzoek²⁶ suggereert één van de auteurs dat je met de moderne genetische technieken het apoE4 gen kunt veranderen naar apoE3, dat een veel lager risico heeft²⁷. Met andere woorden: laten we de foute ‘nature’ (apoE4) corrigeren en de ongezonde ‘nurture’ (leefstijl) laten bestaan. Weer andere onderzoekers concluderen dat pillen met vitamines en mineralen ‘niet werken, maar wel veel schade kunnen aanrichten’²⁸-³⁵.
Mijn suggestie is om goed te kijken waarop aanbevelingen uit onderzoek zijn gebaseerd. Je komt dan niet zelden tot de slotsom dat het beter is om het tegendeel te doen. En wel zo snel mogelijk!
Beeld: kpc, CC BY-NC-ND 2.0
[Deze column verscheen in Uitzicht 3, 2020]
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
Referenties
- 1. Gezondheidsraad. Richtlijnen goede voeding 2006. Den Haag: Gezondheidsraad; 2006: publicatienr. 2006/21.
- 2. Kromhout D, Giltay EJ, Geleijnse JM; Alpha Omega Trial Group. n-3 fatty acids and cardiovascular events after myocardial infarction. N Engl J Med. 2010;363(21):2015–2026. doi:10.1056/NEJMoa1003603,
- 3. Galan P, Kesse-Guyot E, Czernichow S, et al. Effects of B vitamins and omega 3 fatty acids on cardiovascular diseases: a randomised placebo controlled trial. BMJ. 2010;341:c6273. Published 2010 Nov 29. doi:10.1136/bmj.c6273.
- 4. Einvik G, Klemsdal TO, Sandvik L, Hjerkinn EM. A randomized clinical trial on n-3 polyunsaturated fatty acids supplementation and all-cause mortality in elderly men at high cardiovascular risk. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 2010;17(5):588–592. doi:10.1097/HJR.0b013e328339cc70
- 5. ORIGIN Trial Investigators, Bosch J, Gerstein HC, et al. n-3 fatty acids and cardiovascular outcomes in patients with dysglycemia. N Engl J Med. 2012;367(4):309–318. doi:10.1056/NEJMoa1203859
- 6. Risk and Prevention Study Collaborative Group, Roncaglioni MC, Tombesi M, et al. n-3 fatty acids in patients with multiple cardiovascular risk factors [published correction appears in N Engl J Med. 2013 May 30;368(22):2146]. N Engl J Med. 2013;368(19):1800–1808.
- 7. ASCEND Study Collaborative Group, Bowman L, Mafham M, et al. Effects of n-3 F atty Acid Supplements in Diabetes Mellitus. N Engl J Med. 2018;379(16):1540–1550. doi:10.1056/NEJMoa1804989.
- 8. Kwak SM, Myung SK, Lee YJ, Seo HG; Korean Meta-analysis Study Group. Efficacy of omega-3 fatty acid supplements (eicosapentaenoic acid and docosahexaenoic acid) in the secondary prevention of cardiovascular disease: a meta-analysis of randomized, double-blind, placebo-controlled trials. Arch Intern Med. 2012;172(9):686–694. doi:10.1001/archinternmed.2012.262.
- 9. Rizos EC, Ntzani EE, Bika E, Kostapanos MS, Elisaf MS. Association between omega-3 fatty acid supplementation and risk of major cardiovascular disease events: a systematic review and meta-analysis. JAMA. 2012;308(10):1024–1033. doi:10.1001/2012.jama.11374.
- 10. Chowdhury R, Stevens S, Gorman D, et al. Association between fish consumption, long chain omega 3 fatty acids, and risk of cerebrovascular disease: systematic review and meta-analysis. BMJ. 2012;345:e6698. Published 2012 Oct 30. doi:10.1136/bmj.e6698.
- 11. Kotwal S, Jun M, Sullivan D, Perkovic V, Neal B. Omega 3 Fatty acids and cardiovascular outcomes: systematic review and meta-analysis. Circ Cardiovasc Qual Outcomes. 2012;5(6):808–818. doi:10.1161/CIRCOUTCOMES.112.966168.
- 12. Aung T, Halsey J, Kromhout D, et al. Associations of Omega-3 Fatty Acid Supplement Use With Cardiovascular Disease Risks: Meta-analysis of 10 Trials Involving 77 917 Individuals. JAMA Cardiol. 2018;3(3):225–234. doi:10.1001/jamacardio.2017.5205.
- 13. Abdelhamid AS, Brown TJ, Brainard JS, et al. Omega-3 fatty acids for the primary and secondary prevention of cardiovascular disease. Cochrane Database Syst Rev. 2018;7(7):CD003177. Published 2018 Jul 18. doi:10.1002/14651858.CD003177.pub3.
- 14. Fish oil supplements for a healthy heart 'nonsense'. 18 July 2018. Cited 05 02 2020. https://www.bbc.com/news/health-44845879
- 15. Eussen SR, Geleijnse JM, Giltay EJ, Rompelberg CJ, Klungel OH, Kromhout D. Effects of n-3 fatty acids on major cardiovascular events in statin users and non-users with a history of myocardial infarction. Eur Heart J. 2012;33(13):1582–1588. doi:10.1093/eurheartj/ehr499.
- 16. Harris WS. Are n-3 fatty acids still cardioprotective?. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2013;16(2):141–149. doi:10.1097/MCO.0b013e32835bf380.
- 17. Hu FB, Manson JE. Omega-3 fatty acids and secondary prevention of cardiovascular disease-is it just a fish tale?: comment on “Efficacy of omega-3 fatty acid supplements (eicosapentaenoic acid and docosahexaenoic acid) in the secondary prevention of cardiovascular disease”. Arch Intern Med. 2012;172(9):694–696. doi:10.1001/archinternmed.2012.463.
- 18. Kromhout D. Omega-3 fatty acids and coronary heart disease. The final verdict?. Curr Opin Lipidol. 2012;23(6):554–559. doi:10.1097/MOL.0b013e328359515f.
-
19. Gezondheidsraad. Richtlijnen goede voeding 2015. Den Haag: Gezondheidsraad,
2015; publicatienr. 2015/24. file:///C:/Users/Eigenaar/Downloads/201524_Richtlijnen+goede+voeding+2015.pdf
- 20. Siscovick DS, Barringer TA, Fretts AM, et al. Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acid (Fish Oil) Supplementation and the Prevention of Clinical Cardiovascular Disease: A Science Advisory From the American Heart Association. Circulation. 2017;135(15):e867–e884. doi:10.1161/CIR.0000000000000482.
- 21. Sears B. Omega-3 fatty acids and cardiovascular disease: dose and resulting AA/EPA ratio determine the outcome of potential therapeutic interventions. CellR4 2018; 6 (3): e2531. https://www.cellr4.org/article/2531
- 22. Crean S, Ward A, Mercaldi CJ, et al. Apolipoprotein E ε4 prevalence in Alzheimer's disease patients varies across global populations: a systematic literature review and meta-analysis. Dement Geriatr Cogn Disord. 2011;31(1):20–30. doi:10.1159/000321984.
- 23. Patrick RP. Role of phosphatidylcholine-DHA in preventing APOE4-associated Alzheimer's disease. FASEB J. 2019;33(2):1554–1564. doi:10.1096/fj.201801412R.
- 24. Canhada S, Castro K, Perry IS, Luft VC. Omega-3 fatty acids' supplementation in Alzheimer's disease: A systematic review. Nutr Neurosci. 2018;21(8):529–538. doi:10.1080/1028415X.2017.1321813.
- 25. Umhau JC. Docosahexaenoic acid supplementation and Alzheimer disease. JAMA. 2011;305(7):672–673. doi:10.1001/jama.2011.140.
- 26. Lin YT, Seo J, Gao F, et al. APOE4 Causes Widespread Molecular and Cellular Alterations Associated with Alzheimer's Disease Phenotypes in Human iPSC-Derived Brain Cell Types [published correction appears in Neuron. 2018 Jun 27;98 (6):1294]. Neuron. 2018;98(6):1141–1154.e7. doi:10.1016/j.neuron.2018.05.008.
- 27. APOE4 gene variant linked to Alzheimer’s. Cited 05 02 2020. https://www.drugtargetreview.com/news/32082/apoe4-gene-variant-alzheimers/
- 28. Miller ER 3rd, Pastor-Barriuso R, Dalal D, Riemersma RA, Appel LJ, Guallar E. Meta-analysis: high-dosage vitamin E supplementation may increase all-cause mortality. Ann Intern Med. 2005;142(1):37–46. doi:10.7326/0003-4819-142-1-200501040-00110.
- 29. Greenberg ER. Vitamin E supplements: good in theory, but is the theory good?. Ann Intern Med. 2005;142(1):75–76. doi:10.7326/0003-4819-142-1-200501040-00112.
- 30. Huang HY, Caballero B, Chang S, et al. The efficacy and safety of multivitamin and mineral supplement use to prevent cancer and chronic disease in adults: a systematic review for a National Institutes of Health state-of-the-science conference. Ann Intern Med. 2006;145(5):372–385. doi:10.7326/0003-4819-145-5-200609050-00135.
- 31. Fortmann SP, Burda BU, Senger CA, Lin JS, Whitlock EP. Vitamin and mineral supplements in the primary prevention of cardiovascular disease and cancer: An updated systematic evidence review for the U.S. Preventive Services Task Force. Ann Intern Med. 2013;159(12):824–834.
- 32. Lamas GA, Boineau R, Goertz C, et al. Oral high-dose multivitamins and minerals after myocardial infarction: a randomized trial. Ann Intern Med. 2013;159(12):797–805. doi:10.7326/0003-4819-159-12-201312170-00004.
- 33. Guallar E, Stranges S, Mulrow C, Appel LJ, Miller ER 3rd. Enough is enough: Stop wasting money on vitamin and mineral supplements [published correction appears in Ann Intern Med. 2014 Jan 21;160(2):143]. Ann Intern Med. 2013;159(12):850–851. doi:10.7326/0003-4819-159-12-201312170-00011.
- 34. Frei B, Ames BN, Blumberg JB, Willett WC. Enough is enough. Ann Intern Med. 2014;160(11):807. doi:10.7326/L14-5011.
- 35. Lucas A, Wolf M. Vitamin D and Health Outcomes: Then Came the Randomized Clinical Trials [published online ahead of print, 2019 Nov 8]. JAMA. 2019;10.1001/jama.2019.17302. doi:10.1001/jama.2019.17302.
