Natuurbeleving kan al na tien minuten verlichting geven bij psychische klachten. Dat concludeert een Amerikaanse meta-analyse van dertig jaar onderzoek naar dit onderwerp. In Groot-Brittannië vond een evaluatie van zeven pilotstudies dat ‘sociale natuur op recept’ effectief is bij de preventie en behandeling van psychische ziektebeelden.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft één op de acht mensen met een psychische stoornis te kampen. In veel gevallen zijn deze te voorkomen en/of te behandelen, maar de toegang tot zorg is een probleem; met name voor de groepen met het hoogste risico. Depressie en angststoornissen maken meer dan helft uit van de mentale problemen waar wereldwijd een miljard mensen mee rondlopen.
De Nederlandse cijfers komen in grote lijnen overeen met die van de WHO. Met dit verschil dat ze een paar jaar actueler zijn en zodoende het pandemie-effect meenemen. De licht stijgende trend piekte in 2021 en is nog niet terug op het niveau van voor Corona. Toen ging het om een op de acht volwassenen, in 2022 gaf één op de zeven volwassen Nederlanders aan in de afgelopen vier weken psychische klachten te hebben ervaren. Vrouwen (16,3%) hebben een hoger risico dan mannen (11,8%).
Ook wat betreft de toegang tot de geestelijke gezondheidszorg is de Nederlandse situatie geen positieve uitzondering. In ons land zijn het eveneens vooral de beter gesitueerden die zich van de schaarse psychische hulp weten te verzekeren. Terwijl de groepen met lagere opleiding en inkomens vaker betroffen zijn. . ‘De last van psychische aandoeningen op de economie en de kwaliteit van leven wereldwijd, maakt het noodzakelijk om effectieve, toegankelijke en goedkope behandelopties te identificeren’, schrijven onderzoekers van de University of Utah (VS) deze maand in Ecopsychology.
Stress? Zoek het water op
Er bestaat erg veel onderzoek over de positieve invloed van blootstelling aan natuur op het geestelijke welzijn van mensen. Dat blijkt wel uit de hoeveelheid publicaties die de Amerikanen voor hun meta-analyse scanden: tussen 1990 en 2020 verschenen er ruim 14duizend. Maar uiteindelijk waren er slechts 45 studies geschikt om het concept ‘natuur op recept’ op effectiviteit bij patiënten te beoordelen. Zeventien daarvan beschreven zogeheten gerandomiseerde studies, dat wil zeggen studies die de interventiegroep vergelijken met een gelijkwaardige controlegroep.
Bij de gerandomiseerde studies waren de effecten statistische significant, maar minder uitgesproken dan bij studies zonder controlegroep. In alle gevallen had natuurbeleving lichte tot matig sterke positief effecten op de psychische klachten. Waarbij opviel dat de effecten het minste uitgesproken waren bij natuurbeleving in een stedelijke setting en bij het tegendeel daarvan: wildernis, bossen en bergen. Een waterrijke omgeving sorteerde de sterkste effecten, hoewel dat slechts twee studies betrof. Daartussenin bevinden zich de camping, boerderij en tuin.
Activiteiten die het meest effect sorteerden waren (moes)tuinieren en activiteiten in het bos. Op stress-gerelateerde psychische klachten werkte natuurbeleving het beste uit. ‘Natuur-gebaseerde interventies kunnen een belangrijke rol spelen als betaalbare aanvulling op traditionele behandelingen, aangezien ze symptomen blijken te verlichten’, concluderen de auteurs. Die daar aan toevoegen dat hun bevindingen ook van belang zijn als extra motivatie voor investeringen in natuurbehoud.
Britse pilotstudies ‘Beter dan medicatie’
Eveneens deze maand presenteerde de University of Exeter (GB) de resultaten van zeven pilotstudies naar ‘Green Social Prescribing’ (GSP), vrij vertaald ‘sociale natuur op recept’. Een praktijk die mensen met psychische noden stimuleert deel te nemen aan natuur-gebonden activiteiten. Dat kunnen verschillende types activiteiten zijn, zoals: natuurbehoud, (moes)tuinieren, werk op een (zorg)boerderij, sport, spel en gesprekstherapie in de buitenlucht.
Doel was uit te zoeken hoe de toegang tot GSP te verbeteren is en hoe effectief het is in de preventie en behandeling van psychische klachten. Wat dat eerste betreft scoorde de aanpak alvast beter dan andere projecten op het gebied van sociale participatie. GSP bereikte meer leeftijdsgroepen, waaronder jongeren en oudere kinderen. Een flink deel (21 %) van de ruim achtduizend deelnemers had een etnische achtergrond en maar liefst 57 procent kwam uit arme buurten.
Voorafgaand scoorden de deelnemers onder het landelijk gemiddelde op geluk, angst, tevredenheid en het gevoel dat hun leven de moeite waard was. Na afloop van het project waren al deze punten verbeterd; geluk en angst zelfs tot het landelijk gemiddelde niveau. ‘Voor mij werkt het beter dan medicatie, beter dan cognitieve gedragstherapie’, citeren de onderzoekers een deelnemer met borderline stoornis.
Met een gemiddelde prijs van iets meer dan 500 euro, oordelen de onderzoekers dat GSP een gunstiger verhouding heeft tussen kosten en opbrengsten dan andere interventies zoals cognitieve gedragstherapie, gedragsactivering en vroege interventies voor psychose en ‘collaborative care’ bij depressie.
‘Verbinding met natuur is een levenslange bron, met bewezen voordelen voor je psychische en fysieke gezondheid’, zegt de bij het project betrokken arts Marion Steiner. ‘Het kan door generaties van negatieve levensgebeurtenissen dringen. Maar veel van de patiënten die ik behandel, kunnen de natuur op dit moment niet op deze manier benaderen. Dat komt door een serie van persoonlijke, sociale en culturele barrières. Daarom is sociale natuur op recept zo belangrijk.’
Beeld: Johannes Plenio
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
