'Veel medicijnen pakken kwaal niet aan'

Veel medicijnen genezen de kwaal niet, maar onderdrukken de symptomen. Met andere woorden: ze nemen de oorzaak van de klacht niet weg. “Leefstijlgeneeskunde doet dat wel. Geen brandjes blussen, maar de pyromaan opsporen.”

Dat zegt voorzitter en huisarts Tamara de Weijer van Arts en Leefstijl in een boeiend interview met nu.nl. 

Op de vraag wat leefstijlgerelateerde aandoeningen zijn, antwoordt De Weijer: “Aandoeningen die deels worden veroorzaakt door de manier waarop wij leven en eten. Ons lichaam werkt nog hetzelfde als dat van onze voorouders. Het kan goed omgaan met schaarste, maar we leven in tijden van overvloed. Ongezond eten is overal. Bovendien zitten we veel meer dan onze voorouders, slapen we minder en slechter en hebben we meer chronische stress. Ons lichaam kan hier niet mee omgaan. Leefstijl speelt op die manier een belangrijke rol bij veel welvaartsziekten, zoals overgewicht, diabetes type 2, kanker, hart- en vaatziekten.”

Hoeveel aandoeningen zijn leefstijlgerelateerd?

“De helft van de aandoeningen die ik in mijn spreekkamer zie, hangt samen met leefstijl. Astma, eczeem, hoge bloeddruk, migraine, colitis ulcerosa, diabetes type 2, hoog cholesterol. Al die klachten zijn te verlichten of zelfs om te keren met een gezondere leefstijl.”

Je bent geen fan van de term ‘leefstijlgeneeskunde’. Waarom niet?

“Omdat het doet vermoeden dat het iets anders is dan de ‘gewone’ geneeskunde. Dat is niet zo. Leefstijl werd al in de tijd van Hippocrates in de geneeskunde ingezet ter preventie en behandeling van ziekten en aandoeningen. Het stond altijd in de eed die wij als artsen afleggen aan het einde van de geneeskundestudie: ‘Ik zal leef- en dieetmaatregelen inzetten ten bate van de zieken, naar beste weten en oordeel. Ik zal ze behoeden voor schade en onrecht.’ Helaas is daar in de huidige eed niet veel meer van over.”

Het is dus niets nieuws?

“Integendeel. Het is de basis van onze geneeskunde. Dat we het nu als iets nieuws ervaren, komt misschien doordat we ongeveer een eeuw geleden – in de tijd dat we penicilline en antibiotica uitvonden – steeds meer medicijnen zijn gaan voorschrijven. Ons geloof in medicijnen is groot, maar in leefstijl veel minder.”

Maar antibiotica redden toch levens? Is leefstijlgeneeskunde dan tegen medicijnen?

“Zeker niet. Bij ernstige ziekten of aandoeningen is medicatie noodzakelijk. Het is een goede zaak dat we mensen met medicijnen kunnen genezen van dodelijke ziekten. Wat er volgens mij alleen misging, is dat we als artsen óók pillen zijn gaan voorschrijven bij leefstijlgerelateerde aandoeningen als hoge bloeddruk, diabetes type 2, hoog cholesterol, astma, eczeem, migraine en maag- of darmaandoeningen. Terwijl leefstijl in de richtlijnen bij deze aandoeningen altijd bovenaan staat. Bijvoorbeeld bij diabetes: als arts heb je drie maanden om met een patiënt naar leefstijl te kijken, voordat je overgaat tot medicijnen. Maar vaak wordt direct met medicatie gestart. Medicatie bij leefstijlgerelateerde aandoeningen zou plan B moeten zijn, niet plan A.”

Waarom slaan artsen die stap over?

“Omdat veel artsen niet weten of niet geloven dat leefstijl effect heeft. Dat is ook wel logisch, want we zijn opgeleid om mensen met medicijnen te genezen. We noemen de opleiding geneeskunde zelfs ‘medicijnen’. Leefstijl maakt amper onderdeel uit van de opleiding. Gemiddeld krijgen artsen tijdens hun zes jaar durende studie twee dagen les over leefstijl. Artsen realiseren zich dus vaak niet dat er een groot verband is tussen leefstijl en bepaalde aandoeningen. En grijpen dan dus in de eerste plaats naar medicijnen.”

Omdat die medicijnen werken, toch?

“Dat is maar de vraag. Geneesmiddelen doen niet altijd wat ze beloven. Afgezien van levensreddende medicijnen, ‘genezen’ veel middelen de kwaal niet, maar onderdrukken de symptomen. Met andere woorden: ze nemen de oorzaak van de klacht niet weg. Leefstijlgeneeskunde doet dat wel. Geen brandjes blussen, maar de pyromaan opsporen.”

Is er voldoende bewijs dat voeding zo’n grote rol speelt?

“We hebben massa’s bewijs dat diabetes, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten met voeding terug te draaien zijn. We moeten die onderzoeken alleen wel lezen. Daarnaast zijn er ook een heleboel zaken nog níet wetenschappelijk bewezen. Dat komt doordat voedingsonderzoek onder grote groepen mensen heel lastig is uit te voeren. Je kunt immers geen dubbelblind onderzoek doen waarbij je de ene groep broccoli laat eten en de andere groep een placebobroccoli. Desondanks denk ik dat we serieuzer moeten gaan nemen wat we in de praktijk zien. Ik wil niet honderd jaar wachten voordat wetenschappelijk is bewezen dat slechte voeding ons ziek maakt en gezonde voeding ons gezond houdt. Patiënten hebben er nú al baat bij.”

Geen pillen, maar paprika dus?

“Dat is inderdaad het credo van de Vereniging Arts en Leefstijl. Maar paprika is natuurlijk niet de heilige graal voor een gezond leven. Het gaat om volwaardige voeding: veel groenten en fruit, noten, zaden, vette vis, wat volkoren granen, minder vlees en minder bewerkte voedingsmiddelen. En om een gezonde leefstijl: voldoende slaap, niet te veel stress, niet roken en voldoende bewegen.”

Maar is het dan je eigen schuld als je ziek wordt?

“Zeker niet. Bij het ontstaan van ziekten speelt ook aanleg een rol. Genen hebben absoluut invloed hierop. Het is dan ook niet zo dat je nooit ziek wordt als je er maar hard genoeg voor werkt. Maar feit is dat je de kans om ziek te worden met een gezonde leefstijl verkleint. En sommige aandoeningen kun je er zelfs mee omkeren.”

Welke aandoeningen dan?

“Astma hangt in 50 procent van de gevallen samen met overgewicht. Dat betekent dat de helft van de patiënten, degenen met overgewicht, ervan af kunnen komen. Dat geldt ook voor hoge bloeddruk en een hoog cholesterol. Ook diabetes type 2 is om te keren. De helft van de patiënten kan mogelijk uiteindelijk helemaal van de medicijnen af. Ook patiënten met darmaandoeningen als colitis ulcerosa en prikkelbaredarmsyndroom kunnen volledig klachtenvrij en soms zelfs medicatievrij worden.”

Artsen zouden zich er dus meer in moeten verdiepen?

“Dat gebeurt gelukkig al. Onze vereniging is in korte tijd enorm gegroeid. Er zijn nu zo’n duizend artsen en andere zorgprofessionals bij ons aangesloten. Je ziet het ook bij de opleiding geneeskunde: voeding en leefstijl is nu nog een keuzevak op enkele faculteiten, maar het gaat in de toekomst zeker deel uitmaken van het curriculum. Steeds meer jonge artsen willen er iets over weten. Ook omdat de vraag ‘dokter, wat kan ik zelf doen?’ een steeds vaker gestelde vraag is in de spreekkamer. Een goede ontwikkeling. Leefstijlgeneeskunde is de basis van onze geneeskunde. Dat is wat wij als artsen moeten doen: de gezondheid van onze patiënten bevorderen. In plaats van ziekte in stand houden met medicijnen.”