Welke invloed heeft stress op het veroorzaken van ondergewicht? Welke impact heeft stress op de opname van voedingsstoffen? Welke impact heeft ontspanning op het weer op gewicht komen? Daarover ging het tijdens de online zoom-meeting van het MMV-platform Gezondlevenmetkanker op 12 april jongstleden.
‘Stress en rust bij ondergewicht en kanker. Dit is een thema waarover nog veel te verkennen is, en we met elkaar tot antwoorden moeten komen’, leidde Estelle Smits de bijeenkomst in. Via het Instituut Massage bij Kanker traint Smits zorgprofessionals in de begeleiding van massage aan mensen met kanker. Zelf werkte Smits als masseur op de afdeling oncologie van een ziekenhuis. De diagnose kanker geeft stress op verschillende niveaus, legt ze uit. ‘De stress van de diagnose, het ziekzijn, het veranderde toekomstperspectief, maar ook fysieke stress. De impact is niet altijd zichtbaar en ook niet altijd onderkend.’
Ons zenuwstelsel: sympathicus en orthosympathicus in balans
Ons zenuwstelsel bestaat uit twee delen: het (ortho)sympathische en het parasympathische deel. Het sympathische wordt actief bij acute dreiging. Ons lichaam gaat dan in de overlevingsmodus: vechten, vluchten of bevriezen en zorgt voor voldoende bloedtoevoer en hormonen om dat mogelijk te maken. ‘Als de dreiging weg is, komt de parasympathicus in werking. Die zorgt voor de benodigde rust en ontspanning, waardoor het bloed ook weer naar de andere vitale organen stroomt.’
De diagnose kanker houdt veel mensen echter langdurig in de overlevingsstand, weet Smits. ‘De dreiging blijft. Je ondergaat onderzoeken en behandelingen en blijft daardoor in de stress-stand. Mentaal, maar ook lichamelijk, daar de behandelingen vaak toxisch zijn.’ Het is daarom belangrijk om bewust tijd in te ruimen voor rust en herstel. ‘Aanraking en muziek zijn twee vormen van therapie die direct binnenkomen in je emotionele brein en zo hormonen produceren die bijdragen aan rust en ontspanning.’
Bij een client viel haar op hoezeer twee benen van elkaar verschilden nadat ze er één gemasseerd had en de ander nog niet. ‘Het ene was voller en ronder van vorm, terwijl het andere wat ingedikt en verkrampt was. Stress beïnvloedt niet alleen je spieren, maar ook je organen en het bindweefsel dat door je hele lichaam zit. Pijn en stress zorgen voor verkramping en dat beïnvloedt het functioneren van je lichaam.’ Overleg echter altijd met je arts of behandelaar of massage in jouw situatie passend is en ga naar een gespecialiseerde massagetherapeut. ‘We zijn pijn bij massages gewend, maar pijn geeft ook een stressreactie aan het lichaam, terwijl dat lichaam al genoeg stress te verduren heeft.’
Balans in de oxidanten en antioxidanten
Lichaamsbeweging is voor iedereen noodzakelijk, blikte arts Kees Rhee uit Appeltern terug op de bijeenkomst van de vorige keer. Liefst dagelijks duursport zonder buiten adem te raken: fietsen, wandelen, zwemmen, dansen, tuinieren. En daarnaast is het zinvol de spieren in conditie te houden met krachttraining. Thuis of in de sportschool. ‘Met de combinatie van die twee wordt in spieren een lichte ontstekingsreactie op gang gebracht die het immuunsysteem activeert.’
Na inspanning volgt ontspanning voor balans in de oxidanten en antioxidanten. ‘In rust worden stoffen gevormd die bijdragen aan herstel,’ vertelde Rhee die gespecialiseerd is in het werken met mensen met kanker en de Niet Toxische Tumor Therapie. ‘Het immuunsysteem kent twee vormen: Th1-cytokines werken pro-ontsteking en zijn verantwoordelijk voor het doden van bacteriën, parasieten en schimmels in het lichaam. Th2 cytokines werken overwegend ontstekingsremmend en brengen de Th1 activiteit weer tot rust. Een goed evenwicht tussen Th1 en Th2 activiteit is onmisbaar voor een goede gezondheid.’
Rhee dook de medische literatuur (Pubmed) in op zoek naar mogelijkheden om stress te verminderen bij ondergewicht. ‘Veel stressgerelateerde aandoeningen waaronder kanker, leiden tot gevaarlijk spierverlies.’
Top-5 om de parasympathicus te stimuleren
Ook Rhee benadrukt het verschil tussen de sympathicus en de parasympaticus en stelde een top-5 samen waarbij je bewust aandacht geeft aan rust en herstel. ‘Als je de parasympathicus stimuleert, bevorder je daarmee indirect mogelijk ook je lichaamsgewicht.
- Mindfulness. ‘Dat komt overal als eerste in beeld’, aldus Rhee. Dit is het ‘bewust aandacht geven aan het huidige moment, zonder hierover te oordelen’.
- Yoga. ‘Dat helpt bewezen goed om in stressvolle situaties te blijven ontspannen.’ Hij zag het ook toen hij op de afdeling gynaecologie werkte. ‘Zwangere vrouwen die aan yoga deden, waren in de regel beter in staat de pijnlijke activiteit van de weeën te accepteren, waardoor de bevalling doorgaans vlotter en plezieriger verliep dan gemiddeld.’
- Muziek. ‘Professor Jekel, hoogleraar chirurgie en tevens concertpianist bracht zijn patiënten via een koptelefoon klassieke muziek ten gehore, waardoor ze significant minder pijn leden en sneller opknapten na de operatie.’
- EMDR en EFT. ‘Als het je niet lukt om nare herinneringen te mijden, is EMDR een bewezen stap om herinneringen kwijt dan wel minder intens te maken.’
- Geleide meditatie. ‘Therapeut Elly Drake legt in een eenvoudige oefening van 2 à 3 minuten uit hoe je via ademhalingsoefening de nervus vagus, de grote parasympathische zenuw activeert, waarmee je rust op gang brengt in je systeem.’
‘Dat gefrunnik hoeft van mij niet zo, dacht ik’
‘Ik ben vorige week begonnen met massage’, zegt Patricia. Zij vertelt dat ze uitgezaaide maagkanker heeft. ‘Ik ben een saunaliefhebber. Daarin kan ik ontspannen, maar dat gefrunnik hoefde van mij niet zo. Toch ben ik me erin gaan verdiepen en las dat het blokkades weg zou kunnen nemen. Ik heb het wel als prettig ervaren. Ik zou het liefst elke week wel willen en ben benieuwd welk effect het op mij heeft.’
Marianne vertelt dat ze ‘euritmie’ beoefent. Een ademhalingstechniek uit de antroposofie die zowel innerlijk als uiterlijk beweging op gang brengt. ‘Dat maakt mij rustig.’ Anderen noemen de ademhaling van Buteyko, energie- en herstelyoga, yoga nidra, meditatie, ademhalingsoefeningen, chi neng qigong en klassieke muziek. Marianne geeft aan dat ze met haar organen ‘spreekt’ en raadt anderen aan hetzelfde te doen. ‘Misschien krijg je wel antwoord. Bij mij lukt dat wel.’ Estelle Smits vat samen: ‘Wat je ook doet: vindt een vorm van ontspanning die bij je past.’
Wetenschappelijk onderzoeker Maaike de Vette vertelde over het onderzoek naar ondergewicht, gewichtsverandering en ondervoeding bij kanker dat het komende jaar plaatsvindt, onder meer via het platform. Voor patiënten en behandelaars zijn vragenlijsten in ontwikkeling die in juni of juli beschikbaar komen voor zelfonderzoekers online. De resultaten worden eind dit jaar geanalyseerd. ‘We zouden het heel leuk vinden als er zoveel mogelijk mensen meedoen, hopen op heel veel medewerking en deelname.’
De Powerpoint-presentatie van Kees Rhee is hier na te kijken.
De volgende bijeenkomst is 10 mei. Dan is het thema ‘voeding in relatie tot ondergewicht bij kanker’. Voor leden en niet leden. Deelname gratis. Meld je aan via onderzoekcoordinator@mmv.nl
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
