Dat te weinig slapen samengaat met extra eetmomenten is bekend. En ook dat avondsnacken gelinkt is aan overgewicht. Een slaapexperiment met gezonde vrijwilligers toonde dat deze twee elementen gezamenlijk een bijzonder ongezond effect hebben. De overtollige calorieën verschenen razendsnel als vet in de buikholte.
Uit grote observationele studies blijkt een sterkte samenhang tussen slaap- en eetgewoonten aan de ene kant en lichaamsgewicht aan de andere kant. Laat op de avond eten hangt positief samen met overgewicht en onafhankelijk daarvan laat onderzoek zien dat ook kwalitatief slechte slaap de kans op overgewicht vergroot. Overgewicht en slaaptekort zijn allebei risicofactoren voor metabool syndroom en daarmee voor niet-overdraagbare ziekten als diabetes, COPD, darmontsteking, diabetes, hart-en vaatziekten en kanker.
Onderzoekers verbonden aan de Mayo Clinic ontwierpen een experiment om het effect van slaaptekort apart te onderzoeken. Daartoe verdeelden ze twaalf gezonde jongvolwassen proefpersonen zonder overgewicht in twee groepjes. Tijdens hun verblijf van 21 dagen in de kliniek mochten de deelnemers eten zoveel ze wilden.
Na een gewenningsperiode van vier dagen, waarin iedereen dagelijks negen uur kon slapen, werd de nachtrust van een groep naar vier uur teruggeschroefd. Daarop volgde een herstelperiode van drie dagen met voor iedereen weer negen uur slaap. Na drie maanden kwamen de deelnemers terug in de kliniek voor een logeerpartij van drie weken, waarbij de rollen tussen de twee groepen waren omgedraaid. Zo’n opzet wordt een cross over genoemd. De proefpersonen fungeren daarbij als hun eigen controlegroep.
Wat bleek?
In slapeloze toestand consumeerden de proefpersonen dagelijks driehonderd calorieën extra, bij gelijkblijvende fysieke inspanning. Daar werden ze zwaarder van, al was het niet veel: gemiddeld een pond. Hun bloedwaarden lieten geen veranderingen zien die statistisch relevant waren. De totale hoeveelheid lichaamsvet veranderde nauwelijks, maar uit de CT-scans opviel was waar dat vet verscheen: in en rond buik. Onderhuids nam het vet met negen procent toe en in de buikholte, rondom de organen, met elf procent.
Normaal gesproken, zegt Virend Somers op de website van de Mayo kliniek, wordt vet onderhuids opgeslagen. Slaaptekort blijkt het vet richting de gevaarlijker delen van het lichaam te dirigeren. En daar komt nog iets bij, aldus de bij de studie betrokken cardioloog. ‘Hoewel de calorie-inname en het gewicht gedurende de herstelperiode daalde, bleef het viscerale vet toenemen.’
Dat betekent twee dingen. Slaapgebrek is een aparte factor voor het vervetten van organen en een paar dagen goed bijslapen draait dit proces niet zomaar om. Somers: ‘Deze uitkomsten houden in dat voortdurend slaapgebrek bijdraagt aan epidemie van obesitas, cardiovasculaire en metabole ziekten.’ Zijn collega en onderzoeksleider Naima Covassin wijst er op dat de toename van het viscerale vet alleen op een CT scan te zien was.
‘Anders hadden we het gemist, vooral omdat de gewichtstoename erg bescheiden was. Alleen maar naar de weegschaal kijken zou je ten onrechte gerust kunnen stellen over de gevolgen voor je gezondheid van inadequate slaap.’
Het onderzoek verscheen in Journal of the American College of Cardiology en is alleen als samenvatting beschikbaar.
Foto door SHAHBAZ AKRAM
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
