Jarenlang plaatste Rita Kappel (71) zelf siliconen implantaten bij vrouwen. Tot 2013. Toen begon het de plastisch chirurg en leefstijlarts steeds meer te dagen dat siliconen borstprothesen slecht nieuws zijn voor ieders gezondheid. Op 11 november gaf ze hier een lezing over tijdens de MMV-ledendag over borstgezondheid in Zwolle.
Rita Kappel nam de bezoekers van de ledendag mee op de ontdekkingstocht die zij als arts en wetenschapper – in haar eentje – maakte omtrent dit onderwerp.
Ze begon als arts met siliconen te werken in een tijd dat de risico’s ervan onbekend waren. ‘Er was geen boek dat ik erover kon raadplegen. Gaandeweg kreeg ik nieuwe kennis en meer inzicht en paste constant mijn ideeën erover aan.’ Ze weet dat siliconen borstprothesen als vanzelfsprekend worden aangemeten bij vrouwen die een borstamputatieoperatie hebben ondergaan. ‘Als je zegt ‘Ik wil geen prothese’, word je overruled, vaak met argumenten die de borsten in verband brengen met vrouwelijkheid.’
Publicaties over negatieve ervaringen met siliconen borstprothesen waren ook in de jaren zeventig al bekend, leidt ze de lezing in. ‘Er waren al langer signalen dat er wat aan de hand was, maar die werden onder het tapijt geveegd.’ Mogelijk komt dat doordat siliconen de eerste jaren geen problemen geven, zegt ze. In sommige gevallen treedt de achteruitgang van de gezondheid sneller op, maar meestal ontstaan de klachten sluipenderwijs en geleidelijk, het bouwt op tot een punt waar je ernstig ziek bent.’
‘Dit kapsel ziet er raar uit, zei ik tegen de opleider’
Kappel werd voor het eerst geconfronteerd met een siliconenprobleem bij het Isala Ziekenhuis in Zwolle. Een van de laatste operaties die ze deed tijdens de opleiding tot plastisch chirurg, was een verwijdering van siliconen implantaten (een ‘explantatie’) bij een vrouw die last had van de hardheid van haar borsten na jarenlang rondgelopen te hebben met borstimplantaten. ‘Tijdens de operatie schrok ik. Het kapsel was dik, er zat veel kalk in, het zag er anders uit dan ik gewend was. Geschokt vertelde ik mijn opleider wat ik gezien had en vroeg wat dit te betekenen had. ‘Dat kan gebeuren’, zei hij en haalde zijn schouders op, een houding van ‘niks aan de hand’.’
Kappel vervolgde haar carrière en werd staflid bij de vakgroep Plastische Chirurgie van het UMCG. Naast hand- en borstchirurgie deed ze reconstructies met siliconen borstimplantaten. In dat jaar (1997) viel haar oog op een publicatie van Edward Melmed over symptomatische klachten bij vrouwen met siliconen implantaten. Direct dacht ze weer aan het beeld van de vrouw die ze destijds geopereerd had. ‘Er ging een lampje branden. Vanaf dat moment begon ik erop te letten bij de patiënten die ik opereerde. Zijn er meer vrouwen met klachten? Ja, merkte ik.’
‘Hoe durfde ik de implantaten de schuld te geven?!’
Kappel schreef een artikel in het vakblad van de Nederlandse Vereniging voor Plastisch Chirurgen. Insteek: er is iets mis met de siliconen, mogelijk is het zinvol dit materiaal na tien jaar te vervangen. ‘Dat is niet zinvol, weet ik innmiddels. Maar dat was toen mijn gedachte.’ Het hoofd van de afdeling was niet blij met mijn publicatie. Hoe durfde ik de implantaten de schuld te geven?!’
Het leidde ertoe dat ze van werkomgeving verhuisde naar Nijmegen in 1998. Hier begon ze met onderzoek aan het siliconen vraagstuk. Gaandeweg ontwikkelde ze steeds meer begrip over het verband tussen siliconen borstprothesen en gezondheidsklachten.
Tegenwoordig ligt de focus op de biochemische uitwerking van siliconen in het lichaam. De stoffen leiden tot ‘stille laaggradige ontsteking’ in de cellen van het lichaam. De ontsteking wordt veroorzaakt door stoffen waar het lichaam op reageert, zoals bijvoorbeeld voeding, nicotine, luchtvervuiling, en siliconen moleculen. Inmiddels was er een Steunpunt voor Vrouwen met Siliconenklachten (SVS) opgericht. De voorzitter, Marlou Boots, overleed aan de gevolgen van de siliconen, vertelt Kappel.
Een patiënt stond haar lichaam af voor volledige obductie
Eerst had ze een bewegingsstoornis, toen kon ze niet meer lopen, raakte in een rolstoel en uiteindelijk overleed ze. Via Marlou Boots leerde Rita Kappel Ninke Salzman kennen. Ze toont een foto van Ninke, rokend in bed (2008).
‘Deze foto nam ik van haar in het hospice in 2005.’ Ninke had zeventien jaar met siliconen borstprothesen rondgelopen, liet ze verwijderen, en kwam een paar jaar later bij mij met vergrote lymfeklieren in de liezen, omdat zij daar veel last van had. In 2008 ontwikkelde zij daarnaast borstkanker. Toen bleek dat herstel niet meer mogelijk was, stond Ninke haar lichaam af aan Kappel voor volledig onderzoek, middels een obductie, ‘zodat vrouwen in de toekomst hopelijk beter geholpen konden worden’. ‘Zij was ervan overtuigd dat dat zou lukken.’
Ondertussen experimenteerde Kappel nog met een ander soort borstprothese, die was gevuld met fysiologisch zoutwater en cellulose. Alleen de omhulling bestond uit siliconen. Maar ook hier kwamen vrouwen na verloop van tijd met klachten. Vanaf 2019 stopte zij ook met dit type prothese en plaatst zij helemaal geen borstprothesen meer. Vanaf het eind van de jaren negentig publiceerde Kappel steeds meer wetenschappelijke artikelen over het verband tussen de siliconen borstprothesen en gezondheidsklachten, de zogenaamde Borst Implantaat Aandoening, oftewel Breast Implant Illness (BII).
Kappel werd opgevoerd in een uitzending met Andries Knevel in 2004. ‘Ik zei: ‘Het is veilig als je ertegen kan. Dat zou ik nu nooit meer zeggen, want het is niet veilig. ‘Er is niet zoiets als gezond blijven met siliconen implantaten. Alle vrouwen krijgen de rekening gepresenteerd. Het is onvermijdelijk.’
‘Het probleem is dat de siliconen zweten’
De beroepsvereniging van plastisch chirurgen neemt het haar desalniettemin niet in dank af. ‘Zij gaan gewoon door met het plaatsen van siliconenprothesen.’
Het probleem is dat siliconen borstprothesen inhoud verliezen. Ze ‘zweten’ als het ware en daar ontkom je niet aan bij geen enkel type of merk, zegt zij. ‘Er bestaan geen gezonde siliconen prothesen.’ Kappel laat het zien aan de hand van foto’s. Foto’s van protheses die niet meer bol en gevuld zijn. Foto’s van geopereerde borsten, waarbij de siliconen borstprothesen zijn omgeven door een kapsel. ‘Ik weet nu dat het kapsel een reactie van het lichaam is op de schadelijke moleculen. Je ziet ook kalk, net zoals ik ooit zag bij die eerste patiënte tijdens mijn opleiding in Zwolle jaren geleden.’
‘In plaats van zeggen ‘ik heb je geopereerd en alles is goed gegaan’, liet ik mijn patiënten altijd de verwijderde prothesen zien. Dit beleid van mij maakte dat het silliconenprobleem niet geheim bleef.’ Het is soms een worsteling om kapotte protheses en de rommel die ze veroorzaken eruit te opereren. ‘Als ik opereer, probeer ik zoveel mogelijk weg te halen, zodat verdere verspreiding niet mogelijk is. Hoe meer siliconen in het lichaam, hoe meer zij zich verspreiden en hoe zieker je wordt.’
Het lichaam van Ninke Salzman werd onderwerp van een afstudeeronderzoek in 2012. Daarin kwam enkel naar voren dat de siliconen in alle weefsels voorkwamen, verder niet. Daarna bleef het onderwerp liggen, er was geen overeenstemming binnen de onderzoeksgroep over hoe het nu verder moest. Dat ging wringen bij Kappel. Omdat zij de donateur van het lichaam een belofte had gedaan, trok ze zich in 2015 een week terug om zelfstandig uit te zoeken waar die siliconen allemaal zaten in het lichaam. Toen ze de tabellen klaar had, zag ze in één klap hoe ernstig het was.
‘Ik werd een beetje beroerd van wat ik zag. De siliconen zaten in gigantische hoeveelheden in alle weefsels: darmen, nieren, schildklier, maar ook in het ruggenmerg, het hersenweefsel, de lymfe en de bloedvaten. Als je het vindt in je lymfen en in je bloedbaan, dan komt het dus in je hele lijf: van je kruin tot je tenen. De ernst van het probleem drong nu pas in volle omvang tot mij door.’
108.000 atomen per 0,1 µm² in plaats van 500
Siliconen atomen komen in onze lichamen van nature voor en zijn zelfs onmisbaar voor een goede gezondheid, legt zij uit. Zij zijn als sporenelement nodig voor onderhoud van bindweefsel, bot, kraakbeen en tandbeen. Wat opviel was dat de siliconen atomen in het lichaam van Nynke overal zaten, én in veel groteren getale dan in een lichaam zonder siliconen borstprothesen (zoals te zien is in bovenstaande tabel). Maar het meest in het in het kapsel rondom de prothesen.’ Normaal is een hoeveelheid van minder dan 500 per 0,1 µm². ‘In de tabel zie je dat per orgaan of weefsel de aantallen bijvoorbeeld 108.000 per 0,1 µm² zijn.’
Haar advies daarom aan iedereen met siliconen implantaten: laat ze verwijderen. Want vroeg of laat hebben siliconen gevolgen voor je gezondheid. ‘De vraag is niet hoe je ziek wordt van siliconen, maar hoe je er niet ziek van kunt worden’. Een bloedtest om te meten of er sprake is van siliconenvergiftiging is in haar ogen dan ook niet zinvol.
Voor haar inzichten omtrent de stille laaggradige ontsteking in het lichaam wijst ze op het werk van biochemicus Barry Sears. Oorzaken van deze ontsteking zijn: invasies van bacteriën, blessures, ongezonde voeding, oxidatieve stress, operatie, medicijnen en stress. In elke cel van ons lichaam zijn signaalstoffen die de ontsteking stimuleren of afremmen. Ze noemt de ampk-Nfkb-as. ‘De ampk is een ‘masterswitch in de cellen, de werking daarvan kan je stimuleren of vergroten om zo je gezondheid te versterken, terwijl de Nf-kB juist de chronische stille ontsteking stimuleert.’
‘Eet wekelijks vaker vis en neem dagelijks omega-3-supplementen’
De voeding is van groot belang. Kies voor een calorie-arme voeding met polyfenolen (anti-oxidanten) en hoogwaardige omega-3-vetzuren. De omega-3 vetzuren zijn van groot belang, benadrukt zij. Eet vis of neem omega-3 supplementen. Zorg dat je de gewenste EPA+DHA-status bereikt.’
Zelf wijst ze meestal op het zonedieet, dat is een dieet dat veel gelijkenissen heeft met de richtlijnen van MMV. ‘Je kunt alleseter, vegetarier of veganist zijn, je hoeft alleen je eiwitbron aan te passen. De crux van het dieet is te kiezen voor de juiste combinatie van goede koolhydraten, goede vetten en goede eiwitten. ‘Totaal geen straf om zo te eten. Daarmee stimuleer je ampk en daarmee blijf je uit de gevarenzone van een chronische aandoening. Bovendien weet je dat je hiermee de ampk-masterswitch op optimale wijze manipuleert en daarmee werkt aan je gezondheid en vitaliteit.’
Ter afsluiting wijst Kappel op de oude geneesheer Hippocrates. ‘Laat voedsel je medicijn zijn, en je medicijn je voeding.’ Ook de artseneed die ze aflegde komt van Hippocrates: ‘Primum non nocere. Allereerst niet schaden. Ik probeer mensen beter te maken en niet ziek door siliconen borstprothesen te plaatsen.’
Foto Rita Kappel: Stefan Lucassen
Overige beelden: copyright Rita Kappel
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
