Deelname aan screeningprogramma’s zoals het bevolkingsonderzoek borstkanker worden aangeprezen, omdat ze levens zouden sparen. Een nieuwe meta-analyse van achttien gerandomiseerde klinische studies, met bij elkaar meer dan twee miljoen deelnemers, vond voor vijf van de zes screeningsmethoden echter geen bewijs dat ze levens verlengen.
‘De enige screeningtest met een significante levensverlenging was sigmoïdoscopie’, meldt de samenvatting van de studie in JAMA Internal Medicine. Deelnemers aan deze vorm van darmonderzoek leefden gemiddeld 110 dagen langer dan mensen die geen preventieve endoscopie van dat deel van de colon hadden ondergaan. De andere vijf screeningmethoden leverden of helemaal geen overlevingsvoordeel op, of een beperkt voordeel dat statistisch niet significant was.
Borstkankerscreening – mammografie – leverde nul dagen levensverlenging op en ook de balans voor het checken van de ontlasting op darmkanker kwam precies op nul uit; ongeacht of dat een of twee keer per jaar gebeurde. Prostaatkankerscreening gaf een plusje van 37 dagen maar dat had geen statistische zeggingskracht, omdat 95 procent van de spreiding varieerde van minus 37 dagen tot een plus van 73 dagen. Dat gold ook voor colonoscopie (plus 37 dagen; spreiding/CI: – 146 tot + 146 dagen) en longkankerscreening (107 dagen; CI: – 286 tot + 430 dagen).
‘Presenteer de voor- en nadelen’
Onderzoeksleider Michael Bretthauer van de universiteit van Oslo geeft in The Guardian duiding aan de resultaten: ‘Het is duidelijk dat van alle vrouwen die een mammografie ondergaan, er sommigen zijn van wie het leven gered wordt door de screening. Ik denk dat we ook kunnen aannemen dat er ook sommigen zijn die langer zullen leven dan wanneer ze niet naar de screening waren gegaan.’
Maar, legt Bretthauer uit, deze studie komt op een netto effect van nul uit. En dat betekent dat er ook vrouwen moeten zijn wier leven als gevolg van de screening bekort is. Dat kan komen door overbehandeling, complicaties, de late gevolgen van de behandeling en de aanwezigheid van andere ziekten (comorbiditeiten). Het probleem is dat je van tevoren niet weet tot welke groep je behoort.
‘Deze studie pleit niet voor of tegen kankerscreening of deelname aan screenings’, citeert The Guardian Bretthauer. ‘Maar hopelijk draagt het bij aan een redelijke discussie over wat mensen er van kunnen verwachten.’ Organisaties en beleidsmakers die kankerscreening ‘promoten als levensreddend zouden in de toekomst een beetje voorzichtiger met deze boodschap mogen zijn’.
Het zou Bretthauer liever zijn als het publiek informatie over de relatieve voor- en nadelen van screening gepresenteerd kreeg, waardoor mensen meer geïnformeerde beslissingen over hun gezondheid kunnen nemen.
‘Borstkankerscreening schrappen’
Dezelfde Michael Bretthauer komt op Skipr.nl heel anders uit de verf. In een telefonische reactie aan de zorgnieuwswebsite van uitgever Bohn Staffleu van Loghum herhaalt hij de kritiek op de ongefundeerde claims waarmee kankerscreenings gepromoot worden. Maar daar laat hij in dit geval wel een duidelijke mening op volgen. Hij zegt dat hij demissionair minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers goed kent en weet dat deze een voorstander is van kankerscreenings.
‘Toch adviseer ik hem om in elk geval de screening van borstkanker te schrappen en geen screening in te voeren voor prostaatkanker. (…) Gemiddeld is het effect te verwaarlozen. Het zou beter zijn om het medische personeel op een andere manier in te zetten, gezien de wachtlijsten en het tekort aan zorgmedewerkers.’
In reactie daarop zou Kuipers gezegd hebben dat hij het niet eens is met de conclusies van de meta-analyse.
Bij Max Nieuwsweekend op NPO Radio1 kritiseert voormalig hoogleraar radiologie Jelle Barentz de conclusies van de meta-analyse op het onderdeel van de prostaatkankerscreening. Door de keuze van de auteurs om alleen studies te beoordelen met een minimale opvolgduur van tien jaar, blijft de methode die Barentz propageert buiten beschouwing. Ook noemt hij ‘het wel heel toevallig’ dat de enige positieve conclusie – die over sigmoïdendoscopie – zich baseert op een studie die Micheal Bretthauer zelf uitvoerde.
Lees ook:
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
