Prehabilitatie – conditieverbetering voorafgaand aan een operatie – zorgt voor duidelijk minder ernstige complicaties na operaties. Een internationale studie onder Nederlandse leiding met 251 darmkankerpatiënten toont dat opnieuw. Prehabilitatie van de darmflora kan deze uitkomsten nog verbeteren, betoogt een nieuwe literatuurstudie: ‘Prebiotica, probiotica en in het bijzonder synbiotica kunnen extreem van voordeel zijn.’ Nu de vergoeding nog.
Dat onderzoek naar prehabilitatie vaak gebeurt bij darmkankeroperaties is geen toeval. Er zijn veel patiënten om deelnemers uit te selecteren en de te behalen gezondheidswinst is groot. Fitte patiënten hebben minder kans op complicaties, schrijft het Maxima Medisch Centrum {MMC) naar aanleiding van de wetenschappelijk publicatie in JAMA Surgery – samenvatting. ‘Helaas’ is de gemiddelde Nederlandse patiënt die voor een darmkankeroperatie staat niet fit. ‘Dat is een optelsom van leeftijd en leefstijl waarbij overgewicht, te weinig beweging, ongezonde voeding, roken en alcohol en belangrijke rol spelen.’
Al deze pijnpunten kwamen in de vier weken durende interventie aan bod: drie keer per week een conditietraining op maat, gepersonaliseerd dieetadvies met extra aandacht voor eiwitten en vitaminen, psychologische ondersteuning en indien van toepassing hulp bij het stoppen met roken.
Ten opzichte van de deelnemers die alleen de gebruikelijke zorg kregen, was de interventiegroep duidelijk beter af. Van hen hadden er 21 te kampen met ernstige complicaties, tegen 38 patiënten uit de controlegroep. Dat komt neer op een gemiddeld 53 procent lagere kans (Odds ratio) op postoperatieve ellende. Een soortgelijke verbetering was te melden voor ‘medische complicaties’ zoals luchtweginfecties.
Tussen de twee groepen was geen duidelijk verschil in het loopvermogen vier weken na de operatie. Over het algemeen functioneerden de ‘geprehabiliteerden’ wel beter dan de deelnemers uit de controlegroep.
Prehabilitatie verdient zichzelf terug
De positieve effecten hebben ook een mentale oorzaak, vertelt chirurg bij het MMC en mede-auteur Gerrit Slooter. ‘Patiënten zijn zowel voor als na de operatie meer betrokken. Door de toegenomen kracht en conditie hebben ze het vertrouwen de dag na de operatie weer actief aan hun herstel te werken. Patiënten uit MMC die hebben gerehabiliteerd, gingen twee dagen eerder naar huis.’
Het jongste onderzoek bevestigt de resultaten van eerdere studies, zoals bijvoorbeeld die van een aantal andere Nederlandse ziekenhuizen waar MMV twee jaar geleden over berichtte. Bij die gelegenheid werd de hoop uitgesproken dat de positieve uitkomsten er toe zouden leiden dat ‘het vergoed krijgen van bijvoorbeeld fysiotherapie voorafgaand aan een operatie normaal wordt’. Dat is nog altijd niet de praktijk.
Over het nut van prehabilitatie is onder medici nauwelijks verschil van mening. Het MMC schrijft dat meer dan de helft van de Nederlandse ziekenhuizen al naar Veldhoven kwam voor prehabilitatietrainingen en dat veel ziekenhuizen in de startblokken staan het hun patiënten aan te bieden. ‘Toch blijkt het haast onoplosbaar om de kosten in te passen in de begroting. Veel ziekenhuizen gebruiken eigen onderzoekspotjes of maken gebruik van incidenteel geld van zorgverzekeraars.’
Misschien dat de belofte van kostenbesparing de zorgverzekeraars over de streep kan trekken. De Federatie Medisch Specialisten en de Nederlandse Verenging voor Heelkunde berekenden dat prehabilitatie alleen al bij operaties voor darmkanker 80 miljoen euro zorgkosten kan besparen in vijf jaar. En het principe gaat ook op voor andere zware operaties. Sinds 2017 werden in Veldhoven 400 patiënten in conditie gebracht. Ook voor lever- en longoperaties. Daarnaast zijn er programma’s voor allerlei andere zware ingrepen.
Fermentatie en prehabilitatie
Internationaal is er veel aandacht voor een andere benadering van prehabilitatie. Namelijk via de route van het immuunsysteem, met gebruik van pre-, pro- en synbiotica. Prebiotica zijn vezels, voedsel voor gunstige darmbacteriën. Probiotica zijn supplementen met gunstige darmbacteriën, veelal bestaande uit verschillende soorten melkzuurbacteriën. Synbiotica bevat beide. Gefermenteerd rauw voedsel zoals melkkefir en zuurkool zijn daar voorbeelden van.
In het recente verleden is relatief veel klinisch onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om het risico op complicaties na darmoperaties terug te dringen. Zoals deze Bosnische studie die daar inderdaad bewijs voor vond en waar MMV in 2021 over schreef.
Wetenschappers van onder meer de Ohio State University (VS) zagen in de voortgeschreden inzichten aanleiding de wetenschappelijk literatuur over dit thema te beschouwen. In Current Nutritional Reports behandelen ze aan de hand van 92 publicaties de inflammatoire effecten van opereren en de vermoedelijke voordelen van pre-, pro en synbiotica in dit verband.
In aparte hoofdstukken komt hun potentie aan bod om positieve veranderingen te bewerkstelligen bij systemische ontsteking (denk aan bijvoorbeeld sepsis of de ‘cytokinenstorm’ bij Covid-19), infecties als gevolg van operaties en verblijf in het ziekenhuis, de ontwikkeling van darmkanker, de terugkeer van darmkanker (wat bij 34 procent van patiënten het geval is) en bij darmlekkage langs de operatieranden.
De review neemt ook de heilzame werking mee van gefermenteerd voedsel bij metabool syndroom. Dit omdat laag-gradige ontsteking het herstel van operaties bemoeilijkt.
Samenvattend stellen de auteurs: ‘Prebiotica, probiotica en speciaal synbiotica kunnen extreem van voordeel zijn als ze in de periode rond de operatie genomen worden. Zelfs op korte termijn kan prehabilitatie van het darmmicrobioom de uitkomsten van chirurgische ingrepen significant veranderen.’
Eigen synbiotica laat zich gemakkelijk en veilig in de eigen keuken vervaardigen. Zie daarvoor onder meer dit artikel dat daarover in Uitzicht verscheen.
Beeld: Wikimedia fermenterende vis in zogeheten burnay vaten in de Filipijnse provincie Ilocos Norte.
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
