De overlevingskans voor borstkankerpatiënten verbeterde de laatste decennia sterk, maar de kans op overbehandeling als gevolg van borstkankerscreening blijft onveranderd. ‘Toekomstige verbeteringen in de zorg voor borstkankerpatiënten zal de verhouding tussen de voor- en nadelen van borstkankerscreening verder doen verslechteren.’
Borstkanker in een vroeg stadium ontdekken, zodat een behandeling meer kans van slagen heeft. Dat was de logica achter de screeningprogramma’s die de meeste Europese landen hebben opgetuigd. Van begin af aan was duidelijk dat tegenover het voordeel van vroege herkenning, het nadeel staat van overbehandeling. Borstoperaties die worden doorgevoerd om tumoren te verwijderen die anders nooit een probleem waren geworden.
Verbeterde behandelopties in verschillende tumorstadia hebben dat voordeel doen krimpen, stellen Deense en Noorse onderzoekers in de European Jounal of Public Health. Zij rekenden uit wat dat betekent voor het aantal vrouwen dat voor de screening moet worden uitgenodigd om één borstkankerdode in de komende tien jaar te voorkomen. Tussen 1996 en 2016 verdubbelde het aantal vrouwen dat uitgenodigd moet worden om één borstkankerdode te voorkomen, blijkt uit Deens-Noors onderzoek.
De onderzoekers gebruikten gegevens van 10.580 Noorse vrouwen die tussen 1986 en 2016 aan borstkanker overleden. Daarbij rekenden zij verschillende scenario’s door. In het meest gunstige scenario, waarin screening inderdaad een risicoreductie van twintig procent oplevert, steeg het aantal vrouwen dat daarvoor uitgenodigd moest worden van 731 in 1996 naar 1.364 in 2016. Het aantal vrouwen dat ten onrechte behandeld werd – lees: geopereerd – steeg in dit scenario van 3,2 naar 5,4 per voorkomen sterfgeval.
Gerekend met een risicoreductie van 8,7 procent als gevolg van screening, steeg het aantal overbehandelingen van ruim zeven naar veertien. Bij een risicoreductie van vijf procent werden er in 1996 bijna dertien vrouwen onterecht behandeld teneinde de komende tien jaar één borstkankerdode te voorkomen en was dat aantal in 2016 gestegen tot ruim 25 vrouwen.
‘Omstreden thema’
Wat in deze scenario’s het meest realistische percentage is dat laten de onderzoekers in het midden. Wel wijzen ze op het feit dat het oude studies zijn op basis waarvan de twintig procent risicoreductie berekend is en noemen het ‘niet plausibel’ dat het positieve effect van screening sindsdien is toegenomen. ‘De afnemende sterfte, die ook te zien is in leeftijden die niet gescreend worden, is daarom het gevolg van de verbeterde patiëntenzorg.’
‘Op dezelfde manier blijft de mate van overdiagnose een omstreden thema’, schrijven de onderzoekers. Daarom berekenden ze ook scenario’s waarbij de overdiagnose tien, twintig en veertig procent was. ‘Deze lieten allemaal een stijging van vijftig procent overdiagnoses zien bij een veronderstelde daling van twintig procent in de mortaliteit.’
Geen toegevoegde waarde voor digitale tomografie en tomosynthese
Onder verwijzing naar recent onderzoek stellen de auteurs dat de nieuwe screeningtechnieken, digitale tomografie en tomosynthese, in de Noorse praktijk geen toegevoegde waarde laten zien. Digitale tomografie leidt in Noorwegen tot meer vervolgonderzoek en meer opsporing van relatief ongevaarlijke tumoren (DCIS), maar niet tot meer opsporing van de gevaarlijker soort. ‘Dus digitale mammografie kan de schade hebben vergroot die met screening samenhangt, zonder een betekenisvolle toename van de voordelen.’
Recentelijk berichtte MMV over een grote Amerikaanse studie die concludeerde dat tomosynthese – 3D mammografie – ook geen noemenswaardige verbetering van fout-positieve diagnoses oplevert.
Beeld: DS stories
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
