Niet alleen rood vlees mijden maar ook matigen met kip

Levensstijl als medicijn is wereldwijd aan een opmars bezig. Je kunt zelf heel wat kunt doen om chronische ziekten zoals diabetes type 2, kanker, dementie en hart- en vaataandoeningen te voorkomen, of – als je al chronisch ziek bent – je levenskwaliteit kunt verbeteren. In zijn boek ‘Je Levensstijl als Medicijn’ zet medisch Antropoloog aan de Vrije Universiteit Brussel Reginald Deschepper zeven pijlers van een gezonde levensstijl op een rij. Het Vlaamse blad Knack biedt u graag een fragment aan.

“Kanker is een ziekte waarbij cellen zich op een chaotische manier delen en verspreiden. Dat is het gevolg van enerzijds factoren die we niet in de hand hebben (zoals de genen die we erven en bepaalde omgevingsfactoren), en anderzijds zaken waar we wel een belangrijke invloed op kunnen uitoefenen. Kanker is een complexe ziekte van vele factoren die op elkaar inspelen, waardoor het op individueel niveau zo goed als onmogelijk te voorspellen is of je kanker zult krijgen en, zo ja, of genezing mogelijk is.

Het is geen toeval dat kanker vooral voorkomt in geindustrialiseerde landen en landen die onder sterke invloed van de westerse levensstijl gekomen zijn.

Factoren waar je geen vat op hebt

De belangrijkste factor die je niet zelf in de hand hebt, zijn de genen die je bij de geboorte hebt meegekregen van je ouders. Je mag die invloed echter niet overschatten. Ten eerste wordt aangenomen dat hooguit 15% van de kankergevallen het gevolg is van genetische factoren. Er is bovendien geen enkel gen dat ervoor zorgt dat je 100% zeker kanker zult krijgen (er is ook geen enkel gen dat je volledig beschermt). Kanker is altijd een complex samenspel van vele genen, waarvan sommige het risico op kanker verhogen en andere het risico verlagen. Nog belangrijker is echter dat genen geen lot zijn dat we willoos moeten ondergaan. Zoals we eerder al zagen bij de epigenetica, kunnen genen aan- en uitgezet worden door onze levensstijl. Dat blijkt onder meer uit de studies die kijken naar de geografische verspreiding van kanker.

In sommige regio’s, bijvoorbeeld in landelijk China, vinden we nauwelijks borstkanker, terwijl de prevalentie in andere landen vele malen hoger is. Je zou kunnen denken dat dit het gevolg is van genetische verschillen. Maar als mensen emigreren van kankerarme landen naar regio’s waar wel veel kanker is, dan valt die beschermende factor bij henzelf en hun nakomelingen snel weg en zijn ze geneigd om hetzelfde risico te hebben als de mensen van het gastland. Dat betekent dat de oorzaak veel meer te maken heeft met een andere levensstijl dan met genetische verschillen. Het is immers onmogelijk om je DNA in een of een paar generaties zo drastisch te veranderen. Maar ook als je pech hebt en ‘slechte’ genen hebt geerfd, hebben levensstijlaanpassingen zin, misschien zelfs nog meer dan bij anderen.

Kanker voorkomen door je levensstijl

Het is geen toeval dat kanker vooral voorkomt in geindustrialiseerde landen en landen die onder sterke invloed van de westerse levensstijl gekomen zijn. In zijn boek Antikanker: een nieuwe levensstijl schrijft dr. David Servan-Schreiber de toename van het aantal kankergevallen sinds de Tweede Wereldoorlog toe aan vier belangrijke factoren:

• voeding, vooral de toename van (verborgen) suikers;
• blootstelling aan chemische stoffen, vooral het massaal gebruik van DDT (dat nu wel verboden is);
• gebrek aan beweging;
• gebrek aan sociale steun.

We kunnen er nog twee aan toevoegen:

• straling (radioactiviteit en UV-licht van zonnebanken en de zon).
• virussen.

Te weinig fruit en groenten eten is een belangrijke oorzaak van kanker. Momenteel zijn er al honderden studies die aantonen dat voldoende fruit en groenten de kans op kanker met 30 tot 50% vermindert.

Het gebruik van pesticiden hebben we zelf niet helemaal in de hand en is vooral een kwestie van maatschappelijke en politiek keuzes. De eerste stap is dat we het probleem erkennen, in plaats van het te ontkennen of te minimaliseren (een strategie die de tabaksindustrie ‘met succes’ heeft toegepast om de gepaste maatregelen vele jaren uit te stellen, met duizenden doden tot gevolg). DDT werd uiteindelijk verboden, maar we ondergaan nu nog de effecten ervan. Andere producten zoals bijvoorbeeld het kanker-verwekkende Roundup wordt nog altijd op grote schaal gebruikt, en de soepele wetgeving is een gevolg van doorgedreven lobbywerk. Maar de andere factoren hebben we wel grotendeels in de hand.

MINDER KANS OP KANKER MET 10 GOEDE VOORNEMENS

1. Rook niet. Gebruik geen enkele vorm van tabak. Maak ook je woning rookvrij en ondersteun het rookvrije beleid op je werk.

2. Werk aan een gezond lichaamsgewicht.

3. Zorg voor lichaamsbeweging in je alledaagse leven. Beperk de tijd die je zittend doorbrengt.

4. Eet gezond: geef de voorkeur aan volkorenproducten, peulvruchten, fruit en groenten. Beperk je consumptie van voedingsmiddelen met veel calorieën, rood vlees en sterk gezouten etenswaren. Vermijd gesuikerde frisdranken en bewerkt vlees.

5. Als je alcohol drinkt, beperk dan de hoeveelheid. Geen alcohol drinken is beter om je risico op kanker te verlagen.

6. Vermijd te veel blootstelling aan de zon, vooral voor kinderen. Bescherm je tegen de zon. Ga niet naar de zonnebank.

7. Bescherm je tegen kankerverwekkende stoffen op het werk door de gezondheids- en veiligheidsvoorschriften te volgen.

8. Ga na of je in je woning bent blootgesteld aan straling door hogeradonconcentraties. Onderneem actie om hoge radonconcentraties te verlagen.

9. Voor vrouwen: borstvoeding geven verlaagt je risico op kanker. Beperk het gebruik van hormoonvervangende therapie tijdens de menopauze. Deze therapie verhoogt je risico op bepaalde soorten

kanker.

10. Zorg ervoor dat je kinderen deelnemen aan vaccinatieprogramma’svoor hepatitis B voor pasgeborenen en het humaan papillomavirus voor jonge meisjes.

Ook als je niet alle puntjes haalbaar vindt, heeft het zin om aan je levensstijl te werken. Als je je alleen aan de volgende eenvoudige (en makkelijk haalbare) vuistregels houdt, wordt je kans om de komende elf jaar te overlijden liefst vier keer kleiner. Die vier regels zijn:

• Rook niet.
• Beweeg matig.
• Beperk alcohol.
• Eet voldoende fruit en groenten.

Er is ook specifiek onderzoek gebeurd naar de impact van je levensstijl op kanker. De kans om borstkanker te krijgen na de menopauze bleek 62% lager bij vrouwen die voldeden aan drie eenvoudige voorwaarden: een gezond gewicht, niet meer dan 1 glas alcohol per dag en minstens 30 minuten matige beweging (minstens 5 dagen per week).

Daarnaast zijn er nog andere simpele maatregelen die deze overlevingskansen alleen maar doen stijgen, zoals bijvoorbeeld vaccinatie tegen het humaan papillomavirus (HPV), een virus dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken. Uiteraard kunnen alleen vrouwen baarmoederhalskanker krijgen, maar vaccinatie bij mannen beschermt hen ook tegen andere kankers, zoals penis-, hoofd- en nekkanker. En bovenal: als jongens niet gevaccineerd zijn, kunnen ze meisje besmetten. Om die reden is het goed om zowel jongens als meisjes te vaccineren.

Een andere factor die heel belangrijk is, is een goede bescherming tegen de zon. In de eerste plaats impliceert dit dat je beter niet onder de zonnebank gaat liggen. Volgens sommige schattingen zou deze eenvoudige preventieve maatregel liefst 200.000 gevallen van melanoma (een soort huidkanker) kunnen vermijden en 23.000 levens sparen. Daarnaast is het belangrijk om je te beschermen tegen fel zonlicht, wat niet betekent dat je de zon volledig moet schuwen; zonlicht is namelijk essentieel voor onze gezondheid (onder andere voor de aanmaak van vitamine D).

Mensen die veel kippenvlees eten, blijken verhoogde kans te hebben op pancreaskanker.

Vermijd ook zo veel als mogelijk bepaalde stoffen waarvan aangetoond is dat ze kankerverwekkend zijn. In verband met voeding kun je die al grotendeels vermijden door weinig bewerkte industriele voeding te eten en zelf te koken met grondstoffen die zo weinig mogelijk gifstoffen bevatten, zoals pesticides. Daarnaast kun je PBA (bisfenol, weekmakers in bepaalde soorten plastic) vermijden door geen plastic te gebruiken waar dergelijke stoffen in zitten en vooral geen voedsel in dergelijke plastics te verwarmen in bijvoorbeeld de microgolf.

Vermijd ook de kankerverwekkende stoffen die ontstaan bij het verbranden van vlees (heterocyclische amines). Dit is vooral het geval bij barbecueen en bakken op heel hoge temperaturen.

Opmerkelijk is ook dat kippen in verband gebracht worden met sommige kankers. Zo blijkt dat kippenslachters negenmaal meer kans hebben op pancreas- en leverkanker. Ook mensen die veel kippenvlees eten, blijken verhoogde kans te hebben op pancreaskanker. Vermoedelijk is de oorzaak te zoeken in het excessieve gebruik van groeibevorderende middelen (de zogenaamde ‘plofkippen’, die in zes weken tijd vetgemest worden) en virussen (die zich ook makkelijker kunnen verspreiden in de ultra-intensieve kippenkwekerijen).”