Cannabis wordt steeds vaker medicinaal gebruikt. Bijvoorbeeld bij pijn bij kanker, epilepsie, multiple sclerose (MS), de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa (darmziekten) en fibromyalgie.
Cannabis kan een uitkomst zijn voor mensen bij wie reguliere behandelingen niet helpen. Artsen kunnen het dan voorschrijven en op recept laten afleveren door de apotheek.
De belangstelling voor medicinale cannabis oftewel mediwiet groeit, merkt anesthesioloog en onderzoeker prof. dr. Albert Dahan, werkzaam bij het Leids Universitair Medisch Centrum. „Op de polikliniek is er veel vraag naar”, vertrouwt hij Reformatorisch Dagblad toe.
Wiet in coffeeshop kan vervuild zijn
Ondanks aanwijzingen dat cannabis patiënten kan helpen, blijven artsen sceptisch. Gedegen wetenschappelijk onderzoek dat medicinaal gebruik van cannabis ondersteunt, is er nauwelijks. „De kans bestaat dat patiënten –om de discussie met hun arts maar te ontwijken– uitwijken naar de coffeeshop of internet”, denkt dr. Arno Hazekamp, onafhankelijk cannabisonderzoeker en -consultant.
En dat leidt tot risico’s. Hazekamp: „De kwaliteit en samenstelling van cannabis in de coffeeshops is niet gegarandeerd. Bovendien kan er vervuiling aanwezig zijn. Zo bleek uit onderzoek van het RIVM dat 23 van de 25 cannabismonsters uit coffeeshops pesticiden bevatten.”
De cannabis die in de apotheek te koop is, voldoet daarentegen aan de strengste eisen. Daarnaast kan cannabis wisselwerkingen geven met andere geneesmiddelen, zoals anti-epileptica en bloedverdunners. Iemand die cannabis gebruikt, doet er daarom verstandig aan dit te melden bij de eigen arts of apotheek.
Geen geneeesmiddel, wel effectief
Cannabis is in de medische wereld een vreemde eend in de bijt. Een echt geneesmiddel is het niet, maar de medicinale effecten zijn in de loop der jaren uit ervaring duidelijk gebleken. „Ondanks het toenemende medicinale gebruik heeft het nog steeds het imago van stoute stof”, zegt Hazekamp.
In 2000 werd dankzij de inspanningen van oud-minister van Volksgezondheid Els Borst het Bureau Medicinale Cannabis opgericht. De regering koos één hofleverancier: de firma Bedrocan. Deze fabrikant heeft een productieproces dat zodanig is ingericht dat er cannabis geleverd wordt met een vaste samenstelling en een constante kwaliteit.
„Er komen bijvoorbeeld geen pesticiden, schimmels, bacteriën en zware metalen in de cannabisproducten van Bedrocan voor”, zegt Hazekamp, tot 2016 bij Bedrocan werkzaam als hoofd van de onderzoeksafdeling. Nu reist hij als zelfstandig onderzoeker en consultant de hele wereld over om overheden, fabrikanten, artsen en apothekers te adviseren rond medicinale cannabis.
Hazekamp kan met recht de goeroe van de medicinale cannabis genoemd worden. Hij viel als onderzoeker met zijn neus in de boter, want precies toen hij in 2001 zijn promotieonderzoek naar medicinale planten wilde starten aan de Universiteit Leiden kwam de overheid met het plan zelf cannabis te gaan telen. Als pionier ontwikkelde hij samen met Bedrocan kennis voor de productie van medicinale cannabis. „Alles moest ik zelf uitvogelen.”
Cannabis met THC alleen op recept
De kennis die Hazekamp heeft opgedaan, wordt ook benut in de vier Nederlandse apotheken die geneesmiddelen met cannabis bereiden, zoals olie of zalf. Ze leveren cannabisolie op basis van de vijf verschillende variëteiten. Per variëteit verschilt de verhouding van de twee voornaamste werkzame stoffen: tetrahydrocannabinol (THC) en cannabidiol (CBD).
THC is de psychoactieve stof die zorgt voor het ”high”-gevoel, terwijl CBD meer een ontspannend effect geeft. Cannabisproducten met THC mogen alleen op recept worden verstrekt, terwijl CBD-olie (zonder THC) vrij te koop is bij de drogist. THC valt onder de Opiumwet en mag daarom alleen via de apotheek worden verstrekt.
„Welke variëteit een patiënt van de dokter krijgt voorgeschreven, hangt af van de aandoening”, legt Arwin Ramcharan van de Haagse Transvaal Apotheek uit. Variëteiten met voornamelijk THC worden gebruikt bij weinig eetlust, vermagering, braken, het syndroom van Gilles de la Tourette en glaucoom waarbij gangbare medicijnen zijn uitgewerkt. Cannabis met naast THC ook CBD werkt goed bij pijn en bij MS. Voor cannabisvariëteiten met enkel CBD zijn er aanwijzingen dat dit werkt bij epilepsie.
Dosering van opiaten kan omlaag
Ramcharan hoort geregeld succesverhalen. „Sommige patiënten die tobden met hun migrainemedicatie zijn overgestapt op cannabis. Dit werkt zo goed dat ze niet meer terug willen naar gewone medicijnen. De dosering van opiaten (bijvoorbeeld oxycodon, fentanyl en morfine, MdL) kan soms omlaag als patiënten ook cannabis gebruiken.”
Belangrijk is goede voorlichting door arts en apotheker, zegt Ramcharan: „Cannabis kan wisselwerkingen hebben met bijvoorbeeld anti-epileptica en bloedverdunners. Ik heb al vier keer meegemaakt dat de bloedstolling bij patiënten ontregeld raakte. Het is echt nodig dat de apotheek weet dat iemand cannabis gebruikt.”
Niet iedereen mag cannabis gebruiken. Hoge doseringen kunnen hartritmestoornissen veroorzaken en moeten worden vermeden bij patiënten met hartproblemen. Verder kan cannabis –in hoge doseringen– de hersenontwikkeling bij adolescenten verstoren. Gebruik bij mensen tot 23 jaar wordt afgeraden.
Mediwiet valt buiten de verzekerde zorg, maar de prijs zal voor veel patiënten niet echt een probleem zijn. „Cannabis is in de apotheek 1 euro goedkoper dan in de coffeeshop: 9 euro per gram. Patiënten doen gemiddeld een maand met een fles olie waarin 2 gram cannabis zit”, zegt de Haagse apotheker.
Chauffeurs moeten opletten, want rijden met cannabis is niet toegestaan. „De politie kan een speekseltest uitvoeren op THC. Stop je met cannabis, dan duurt het twee weken voordat je weer mag autorijden.” Volgens Ramcharan is de kans op een verslavend effect bij medicinaal gebruik van cannabis gering. „De hoeveelheden THC zijn veel lager dan bij recreatief gebruik waar mensen cannabis gebruiken om lekker high te worden.”
Cannabis wordt niet meer vergoed
Al neemt de vraag naar medicinale cannabis toe, het aantal voorschriften op doktersrecept lijkt te zijn afgenomen. In 2017 piekte het aantal cannabisverstrekkingen in de apotheken naar ruim 53.000 na een aantal jaren van sterke groei, in 2018 bleek het afgenomen naar ruim 49.000.
Een mogelijke verklaring hiervoor is dat cannabis sinds 2018 niet meer wordt vergoed. Daarvoor vergoedden sommige verzekeraars dit nog, hoewel het niet in het basispakket was opgenomen.
Anesthesioloog Dahan en collega’s publiceerden in april 2019 in het tijdschrift Pain een onderzoek dat de werking van cannabis bij fibromyalgie aantoont. „Dit is het eerste placebogecontroleerde onderzoek naar cannabis bij pijn”, zegt Dahan niet zonder trots.
„Aan de hand van experimentele testjes bleek THC licht pijnstillend te werken bij fibromyalgie. De bijwerkingen vielen mee. Een enkeling voelde zich suf of misselijk. Echt high werden de patiënten niet; op een schaal van 0-100, waarbij 100 staat voor high, scoorden de meeste patiënten 40 tot 50. We hebben veel positieve reacties op de studie gehad. Dit onderzoek is dan ook echt netjes uitgevoerd; met cannabispreparaten waarvan de samenstelling exact bekend is.”
Aangemoedigd door dit resultaat wil Dahan ook onderzoeken of cannabis het gebruik van opiaten kan verminderen. „We gaan kijken of bij cannabis de dosering van oxycodon omlaag kan. De resultaten hopen we medio 2020 te hebben.”
Werkzaam bij vermagering en verzwakking bij kanker
Volgens het Bureau Medicinale Cannabis zijn er voldoende gegevens beschikbaar die aantonen dat medicinale cannabis werkzaam kan zijn bij verschillende aandoeningen:
– pijn, spierkrampen en spiertrekkingen bij multiple sclerose (MS) of ruggenmergschade
– misselijkheid, verminderde eetlust, vermagering en verzwakking bij kanker en aids
– misselijkheid en braken als gevolg van medicatie of bestraling bij kanker, hiv-infectie en aids
– langdurige pijn van neurogene aard (oorzaak zit in het zenuwstelsel) bijvoorbeeld door beschadiging van een zenuwbaan, fantoompijn, aangezichtspijn of chronische pijn die blijft bestaan na genezing van gordelroos
– tics bij het syndroom van Gilles de la Tourette
– therapieresistent glaucoom.
Beeld: hennepolie.nl
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief