De ochtendstond heeft goud in de mond. Dat geldt ook voor het ontbijt. Een laat ontbijt verhoogt het risico op diabetes type 2 namelijk met 59 procent, vonden Spaanse en Franse onderzoekers. Zij vermoeden dat dit komt doordat ‘voedselinname een doorslaggevende rol speelt in de regulering van het circadiaanritme die het glucose- en vetmetabolisme moduleert’.
Zoals bij alle niet-overdraagbare ziekten zijn er veel risicofactoren die aan het ontstaan van diabetes type 2 bijdragen: gebrek aan beweging, roken, alcoholgebruik en vooral ook de hoeveelheid en de kwaliteit van het voedsel. Waarschijnlijk heeft zelfs het moment op de dag van de eerste maaltijd een invloed.
Dat is in elk geval het sterke vermoeden van een onderzoeksteam van het in Barcelona gevestigde onderzoeksinstituut ISGlobal. Samen met Franse onderzoekers analyseerden ze de eetpatronen van ruim honderdduizend deelnemers in het Franse Nutrinet Santé-cohort. ‘In deze grote prospectieve studie was een latere eerste maaltijd geassocieerd met een hogere incidentie van diabetes type 2’, concluderen ze in International Journal of Epidemiology – dat alleen als samenvatting beschikbaar is. ‘Als andere grootschalige onderzoeken dat bevestigen, zou een vroeg ontbijt overwogen moeten worden om diabetes type 2 te voorkomen.’
Van elke deelnemer waren bijna zes voedingsrapportages beschikbaar, waaruit de frequentie en de timing van hun maaltijden te herleiden was. De meeste deelnemers waren bij aanvang van de studie jonge veertigers. Na een gemiddelde opvolgduur van 7,3 jaar had zich bij bijna duizend van hen diabetes ontwikkeld. Vergeleken met degenen die voor acht uur ’s morgens ontbeten, hadden degenen die na negen uur ontbeten een 59 procent grotere kans op diabetes type 2.
Extra eetmomenten verlaagde het risico ook. Maar een langere nachtelijke vast deed dat niet. Behalve bij deelnemers bij wie de nachtelijke vast minstens dertien uur duurde en die voor acht uur ontbeten. Zij hadden een gemiddeld 52 procent lager risico op chronisch instabiele bloedsuikerwaarden.
Borst- en prostaatkanker
Het nieuwsbericht op de website ISGlobal verwijst naar eerder onderzoek door het instituut naar de link tussen het moment van avondeten en het risico op borst- en prostaatkanker. Twee kankertypen die volgens de auteurs het meest gevoelig zijn voor verstoringen in het dag-nachtritme. Vakblad International Journal of Cancer publiceerde in 2018 de resultaten van hun retrospectieve observationele onderzoek onder 621 mannen met prostaatkanker en 1.205 vrouwen met borstkanker en twee gezonde controlegroepen.
Niemand in deze zogeheten case-controlstudie had ooit in nachtdienst gewerkt, wat de kans vergroot dat de gevonden verschillen inderdaad met het tijdstip van de avondmaaltijd te maken had. Eten voor negen uur ’s avonds gaf een gemiddeld 26 procent lager risico op prostaatkanker en een zestien procent lager risico op borstkanker. Gecombineerd met een enigszins gezonde leefstijl verbeterden deze cijfers aanzienlijk. Naar een minus van 35 procent voor beide kankers gecombineerd.
Noord-Europeanen zullen negen uur ’s avonds als rijkelijk laat ervaren om aan de afwas te beginnen. Binnen de Zuid-Europese eetcultuur is laat op de avond eten echter nog altijd vrij gebruikelijk. Maar los van de gezondheidsvoordelen van het mediterrane dieet, geldt ook voor hen dat vroeger op de avond eten de voorkeur verdient.
Biologische klok
Er komt steeds meer experimenteel en interventieonderzoek beschikbaar dat de effecten van maaltijdtiming verklaart. Zo berichtte MMV vorig jaar bijvoorbeeld over een interventiestudie naar het effect daarvan op de mentale conditie en het hongergevoel bij nachtdiensten, en naar het effect van een zwaar ontbijt versus een zware avondmaaltijd.
Uitgebreide experimenten met proefdieren leverde eerder dit jaar een ‘atlas’ op van genen die zich laten beïnvloeden door etenstijden. Dat blijkt het geval te zijn voor bijna de helft van alle genen in hormoonproducerende organen als bijnieren, de alvleesklier en de hypothalamus. De genenatlas maakt het volgens de corresponderende auteur ‘mogelijk beter zich te krijgen op hoe deze voedingsinterventies genen activeert die betrokken zijn bij specifieke ziekten, zoals kanker.’
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
