Carrageen (E407) is een veelgebruikt verdikkings- en geleermiddel. Het wordt geproduceerd uit rode zeewier. Ondanks de natuurlijke oorsprong bestaan al sinds de jaren zestig van de vorige eeuw aanwijzingen uit proefdieronderzoek dat het de darmwerking en de suikerhuishouding kan verstoren. Recent dubbelblind gerandomiseerd placebo-gecontroleerd klinisch onderzoek uit Duitsland voedt deze verdenkingen. Met name voor mensen met overgewicht.
Zijn de chronische darmontstekingen, zweren en het hoge bloedsuiker die proefdieren door carrageen ontwikkelden ook voor mensen een reëel gevaar? Diabetesdeskundigen uit Düsseldorf en München pakten het onderzoek naar die vragen grondig aan, blijkt uit hun publicatie in BMJ Medicine. Ze gaven twintig jonge mannen over een periode van twee weken, twee maal daags 250 milligram carrageen of een placebo. Na ongeveer een maand volgde de tweede periode. Daarin wisselden de helft van de studiedeelnemers van placebo naar carrageen en omgekeerd. Onderzoekers noch onderzochten wisten welke van de twee interventies het placebo betrof of de carrageen.
In de eerste plaats wilden de onderzoekers weten of carrageen invloed heeft op de insulinegevoeligheid. Daarnaast keken ze naar de ontstekingsactiviteit in de hersenen, insulineresistentie, de doorlaatbaarheid van de darm en de samenstelling van het microbioom in de darm. Tot slot maten ze de activiteit van immuuncellen en hoeveelheden van ontstekingsbevorderende cytokinen.
Carrageen woog zwaarder op mannen met overgewicht
Over de groep genomen maakt carrageen geen statistisch significant verschil op de gevoeligheid voor insuline. Dat was wel het geval als werd onderscheiden naar lichaamsgewicht van deelnemers. Bij deelnemers met overgewicht was een duidelijk verschil in gevoeligheid voor insuline. Daardoor was zowel de lever als de rest van het lichaam minder in staat de kunstmatig hoog gehouden glucosespiegel in het bloed af te bouwen.
Deelnemers met overgewicht tendeerden na een periode van carrageenconsumptie ook naar meer breininflammatie en hogere waarden van het ontstekingseiwit CRP en interleukine-6, een cytokine dat het immuunsysteem activeert. Ook de doorlaatbaarheid van hun darm was na twee weken carrageen groter. Tot slot bleken hun witte bloedcellen na de interventie in het laboratorium meer geactiveerde NK (natural killer)-cellen en ontstekingsbevorderende cytokine te bevatten.
Lage dosis volstaat
Carrageen wordt breed toegepast in de voedingsindustrie, schrijven de onderzoekers, om de textuur van producten te verbeteren. In het bijzonder in zuivel- en vleesproducten. ‘Vanwege de mogelijkheden als vetvervanger, wordt het veel gebruikt in laag-calorie- en laag-vetproducten.’ Vanaf de jaren zeventig tot aan het begin van deze eeuw vervijfvoudigde de gemiddelde consumptie van E407 van 45 microgram naar 250 microgram per dag.
Een ouder epidemiologische onderzoek koppelen de consumptie van dit voedingsadditief aan het risico borstkanker te krijgen en een studie die dit jaar in Lancet Diabetes Endocrinology verscheen, legde een verband met diabetes. Daarbij komen oudere dierstudies die darmontsteking, zweren en kankerverwekkende eigenschappen, en nieuwere dierstudies die glucose intolerantie uitwijzen.
In 2018 riep de EFSA op om technische en toxicologische data aan te leveren voor het gebruik van E407 in alle bevolkingsgroepen, inclusief baby’s jonger dan zestien weken. (In de VS is het additief toegestaan in babymelk, in de EU niet.) In afwachting van de re-evaluatie die er eigenlijk in 2023 had moeten zijn, concludeerde de Europese voedselwaakhond dat de bestaande acceptabele dagelijkse inname (ADI) van 75 milligram per kilo lichaamsgewicht als ‘tijdelijk beschouwd dient te worden’.
Voor de duiding van het Duitse onderzoek is nodig te weten dat de deelnemers hier slechts een fractie van de ADI kregen. Uitgaande van de Europese norm zouden zij – bij een lichaamgewicht van 70 kilo – veilig 5.250 milligram carrageen kunnen eten, in plaats daarvan hoefden ze verdeeld over de ochtend en de avond slechts 250 milligram door hun yoghurt te roeren.
Lees ook: Emulgator E466 schaadt de darm
Foto van Christophe Quintin via Flickr. Iers mos (Chondrus crispus), het zeewier waar carrageen uit gewonnen wordt.
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
