Twintig jaar na de diagnose prostaatkanker is Ivan Wolffers op 7 oktober op 74-jarige leeftijd overleden. Opgeleid als arts inspireerde hij vooral als schrijver via boeken en columns over medicijnen en een weekboek over prostaatkanker.
‘Was ik wel een goede dokter? Maar misschien wel een goede patiënt.’
Dat schreef Wolffers boven een van zijn laatste publicaties, een stuk van 2000 woorden in Uitzicht nr. 6 van 2022 waarin hij terugblikt op zijn rol als arts en patiënt. Na zijn studie geneeskunde voelde hij zich onvoldoende bekwaam als arts, schrijft hij in het stuk. Kennis over gezondheid en welzijn deed hij veel meer op als antropoloog en schrijver. Met de diagnose prostaatkanker in 2002 kwam daar ongevraagd een verdieping bij. ‘Ik bleek als patiënt alles op eigen kracht te moeten leren en elke nieuwe stap bracht weer verwarring.’
Toen hij de diagnose kanker kreeg in 2002 had de tumor in de prostaat het kapsel verlaten en was opereren niet meer mogelijk. ‘Een palliatieve behandeling, hooguit anderhalf jaar te leven’, was de prognose. Het werden twintig jaar. ‘Wereldkampioen prostaatkanker’, kopt de NOS boven het overlijdensbericht. De laatste jaren hield hij zijn kanker in bedwang met een anti-hormonale medicatie een testosterononderdrukkers. Ook koos hij bewust voor een vegetarisch dieet, vol groenten, maar zonder geraffineerde suikers, maakte hij iedere dag een lange wandeling, ging hij op tijd naar bed en bleef plannen maken. Onder meer voor nieuwe boeken. Bekend is hij van zijn boeken over gezondheid, zijn laatste boek ‘Een kleine familie’ (2021) is echter een weergave van een persoonlijke geschiedenis. Zijn grootvader was de enige uit een gezin van tien kinderen die de tweede wereldoorlog overleefde. In het boek beschrijft hij wat hij hiervan meekreeg en hoe hij ermee omging.
‘Je moet doorgaan met leven, je moet niet dingen gaan laten omdat je kanker hebt. Tenzij je fysiek niet meer kunt, moet je dingen blijven doen waar je van houdt. Muziek luisteren, boeken lezen, blijven zingen in een koor en plezier maken. Dat is een goede remedie tegen de angst voor wat er komen gaat’, zei hij in een interview met Uitzicht in 2018.
Weekblog
‘Het leven, het leven’ is een bundeling van zijn online dagboeken over zijn ervaringen met kanker. Jaar na jaar plaatste hij iedere week een blog. Aanvankelijk zodat hij niet steeds tegen iedereen hetzelfde verhaal hoefde te vertellen van hoe het met de kanker ging. Het werd een uitlaatklep die velen inspireerde en bemoedigde. ‘Schrijven, dat is mijn leven’, zei hij in een interview met Uitzicht in 2014. Een plezierige manier om ‘het mooie van het leven te vangen’. ‘Mensen schrijven mij vaak dat het hun troost biedt. Daar ben ik blij om.’
Met de terreinwinst van de kanker in zijn lichaam nam de publicatiefrequentie geleidelijk af tot één stuk per maand dit jaar. De laatste dateert van 16 september. ‘Dit is de eerste keer sinds 12 augustus dat ik weer in mijn dagboek schrijf’, begint hij. ‘Ik moet geïntimideerd zijn geweest door de woorden van de oncoloog die me vertelde dat ik aan het laatste deel van mijn levensreis was aangekomen en daardoor mijn gedachten niet meer ordende in het licht van de langer wordende schaduwen. Waarom nog schrijven? Het is bijna voorbij. Ik mag eten wat ik wil en geef de dagen punten: een goede dag is een zeven, een slechte dag een vijf.’
Toen Wolffers in 1975 zijn artsenbul in ontvangst nam, besefte hij ‘dat er flinke gaten in zijn kennis zaten, dat ik onvoldoende wist, noch hoe ik me moest manifesteren als een goede arts’. Hij meldde zich voor een column over geneesmiddelen bij de Volkskrant en kreeg een dagelijkse plaats in de krant.
Kankercircus
Zijn column werd een groot succes, evenals zijn boek Medicijnen, een standaardwerk over ‘klachten, ziekten, behandeling en medicatie’. Het boek bevat naast feitelijke informatie ook anekdotes, bijvoorbeeld over de moeite die het kost artsen er tegen de druk van de farmaceutische industrie in van te overtuigen dat oudere en goedkopere middelen soms beter zijn. Ook in zijn andere boeken is hij kritisch op de geneeskunde en met name op het circus dat rond kanker is ontstaan dat draait om geld, en niet om het welzijn van de patiënt.
‘Het kankercircus inclusief de paniekcultuur belemmert je bij het overleven’, zegt hij in het eerdergenoemde interview. ‘Aandacht voor kanker is zinvol, maar het leed wordt enorm uitvergroot. Run for life? Het draagt misschien bij aan de gezondheid van de mensen op de sportschoenen, maar aan die van mij voegt het niets toe. Het is een financiële machine geworden.’ (….)
De Volkskrant schrijft postuum dat Wolffers een rol speelde bij het ‘mondiger maken’ van patiënten, doordat hij medische onderwerpen voor een groot publiek toegankelijk maakte.
Eigen regie
In de behandeling koos hij zijn eigen weg en ‘tot op het laatst behield hij de regie’, schreef partner Marion Bloem. Dat was een speerpunt voor hem: ‘Als je patiënt bent, geef je je leven voor een deel uit handen. Maar het is zaak om controle te houden. Het ideaalbeeld van de patiënt/dokter relatie is als van een paar dat samen de tango danst, maar de vraag is: wie leidt?’
‘In het oude model was de dokter de kapitein, maar in het nieuwe model ben je zelf kapitein op het schip van je gezondheid. Daarvoor heb je een vertrouwde stuurman – je arts met zijn technische kennis – nodig en een vriend of familielid met wie je kunt sparren over de keuzes en behandelmogelijkheden.’
In zijn blog is hij open in zijn gedachten over zijn naderend einde en of hij ‘met een grote finale moet verdwijnen of bescheiden moet heengaan’. Het werd een finale waarvan het publiek deelgenoot mocht zijn. ‘Als je mijn tranen ziet, weet dan dat ze niet van verdriet zijn, maar van geluk en ontroering omdat het leven zo gul voor me was’, schrijft hij op 1 oktober op Twitter. Vrijdagmorgen 7 oktober eindigde zijn leven. Uitgeverij Arbeiderspers maakte openbaar dat hij ‘omringd door zijn geliefden weggleed uit het leven dat hij tot zijn laatste snik en laatste lach omarmd heeft’.
Ivan Wolffers zal als man, vader, opa en vriend gemist worden. Voor ons blijft een grote stapel boeken achter als bron van kennis, inspiratie en licht. Zoals Berrie onder zijn laatste blog het gevoel van dankbaarheid van velen verwoordt: ‘Jouw werk heeft mijn leven als patiënt draaglijker gemaakt.’
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
