Het heilige huisje rondom verzadigd vet wankelt (1-7). Ons wordt al jaren voorgehouden dat verzadigde vetten ongezond zijn (8-10), omdat zij het ‘slechte’ LDL-cholesterol verhogen. Maar die aanbevelingen hebben hun langste tijd gehad.
LDL zijn kleine vetbolletjes die veel cholesterol bevatten. Ze kunnen onze aderen ‘vervetten’ en daarmee een hartinfarct veroorzaken. Verzadigd vet zit vooral in dierlijke producten, zoals melk en boter, maar ook in sommige plantaardige producten, zoals kokosnoot- en palmolie (9-11).
Het Voedingscentrum adviseert om minder dan 10 procent van onze calorieën uit verzadigd vet te halen. Verzadigde vetten in o.a. boter en harde margarines moeten we van het Voedingscentrum vervangen door zachte margarines. Hierin zitten vooral meervoudig-onverzadigde vetzuren, zoals het bekende linolzuur. Deze verlagen het LDL-cholesterol (10). Zulke aanbevelingen bestaan in nagenoeg alle landen en stammen uit de ‘Zeven Landen Studie’ van eind jaren 50. Hieruit ontstond de intussen fel bekritiseerde (11-18) ‘voeding-hart hypothese’ die stelt dat een vetrijke voeding tot hartkwalen leidt.
LDL-cholesterol is geen synoniem voor een hartinfarct
De toonaangevende ‘American Heart Association’ (AHA) kwam in 2017 tot een opmerkelijke conclusie. Namelijk dat vervanging door onverzadigd vet, vooral meervoudig-onverzadigd vet, het risico op hart-vaatziekte met 30 procent kan verlagen (8). Dat is een ongekend sterke daling die gelijk is aan een behandeling met cholesterolsyntheseremmers (statines)! Al eerder waarschuwden onderzoekers ervoor dat de aanbevelingen voor verzadigd vet niet deugen (11,19,20), maar niemand wilde luisteren.
Het huidige AHA advies kan niet overtuigen. De AHA baseert zich op studies die niet voldoen aan de door de AHA-zelf gestelde kwaliteitsnormen (1,15). Een tweede is dat verzadigd vet niet alleen het ‘slechte’ LDL-cholesterol verhoogt maar ook het ‘goede’ HDL-cholesterol. Ten derde: de LDL-stijging wordt veroorzaakt door de ongevaarlijke grote LDL-vetbolletjes en niet de gevaarlijke kleine LDL-deeltjes. Bovendien is LDL-cholesterol geen synoniem voor een hartinfarct (14). Ten vierde zijn er grote verschillen tussen de soorten verzadigd vet. Er zijn geen aanwijzingen dat kokosnootolie een ongunstige relatie heeft met hart-vaatziekten (15). Ten vijfde dienen we, op basis van het advies, moedermelk te heroverwegen want dat staat stijf van het verzadigd vet en nog wel de ‘beroerdste’: palmitinezuur. Het weerwoord hierop is dat de richtlijnen gelden vanaf twee jaar…..
In Nederland komt 30 procent van het verzadigd vet uit melk(producten) (21), maar die leveren eerder positieve dan negatieve effecten op de gezondheid van hart en vaten (22). Tenslotte, en misschien wel het belangrijkst: koolhydraten kunnen in ons lichaam worden omgezet in verzadigd vet. Dat gebeurt vooral als je er meer van eet dan je op korte termijn kan verbranden of opslaan. Als je lijdt aan het ‘metabool syndroom’ gebeurt dit al bij een lage koolhydraatinname (23). Van dit syndroom is sprake als je te dik bent, hoge bloeddruk hebt en een gestoorde glucose- of vethuishouding. Het levert een hoog risico op diabetes type 2 en hart-vaatziekte. Als je de koolhydraatinname verhoogt en gelijktijdig de inname van verzadigd vet verlaagt dan gaat de aanmaak van verzadigd vet omhoog (24,25). ‘Je bent wat je eet’ gaat dus niet op voor verzadigd vet (25)! Hoe en wanneer gaan voedingsinstanties ons vertellen dat we ruim 60 jaar om de tuin zijn geleid? Vermijd vooral het metabool syndroom door een gezonde leefstijl, beperk koolhydraten, eet voeding uit de zee en blijf weg bij die linolzuurplas.
Prof. dr. Frits Muskiet is emeritus hoogleraar Pathofysiologie en Klinisch Chemische Analyse. Deze column is gepubliceerd in Uitzicht nr. 7 van 2020.
Beeld: “fork in butter” by Steve A Johnson is licensed under CC BY 2.0
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
Referenties
-
1. Heileson JL. Dietary saturated fat and heart disease: a narrative review. Nutr Rev. 2020;78(6):474-485. doi:10.1093/nutrit/nuz091
-
2. Kris-Etherton PM, Krauss RM. Public health guidelines should recommend reducing saturated fat consumption as much as possible: YES. Am J Clin Nutr. 2020;112(1):13-18. doi:10.1093/ajcn/nqaa110
-
3. Krauss RM, Kris-Etherton PM. Public health guidelines should recommend reducing saturated fat consumption as much as possible: NO. Am J Clin Nutr. 2020;112(1):19-24. doi:10.1093/ajcn/nqaa111
-
4. Krauss RM, Kris-Etherton PM. Public health guidelines should recommend reducing saturated fat consumption as much as possible: Debate Consensus. Am J Clin Nutr. 2020;112(1):25-26. doi:10.1093/ajcn/nqaa134
-
5. Astrup A, Magkos F, Bier DM, et al. Saturated Fats and Health: A Reassessment and Proposal for Food-based Recommendations: JACC State-of -the-Art Review [published online ahead of print, 2020 Jun 16]. J Am Coll Cardiol. 2020;S0735-1097(20)35687-4. doi:10.1016/j.jacc.2020.05.077
- 6. Consensus Statement by Participants in the Workshop, "Saturated Fats: A Food or Nutrient Approach?" February 10-11, 2020, Washington, D.C
-
7. Astrub et al. FINAL letter to secretaries of USDA 17th Feb 2020.
-
8. Sacks FM, Lichtenstein AH, Wu JHY, et al. Dietary Fats and Cardiovascular Disease: A Presidential Advisory From the American Heart Association [published correction appears in Circulation. 2017 Sep 5;136(10):e195]. Circulation. 2017;136(3):e1-e23. doi:10.1161/CIR.0000000000000510
-
9. Health Council of the Netherlands. Dutch dietary guidelines 2015. The Hague: Health Council of the Netherlands, 2015; publication no. 2015/24E.
file:///C:/Users/Eigenaar/Downloads/advisory-report-dutch-dietary-guidelines-2015.pdf
-
10. VoedingsCentrum. Verzadigd vet.
https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/verzadigd-vet.aspx
- 11. Muskiet FA, Muskiet MH, Kuipers RS. Het faillissement van de verzadigd vethypothese van cardiovasculaire ziektes. Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 2012;37:192-211.https://www.nvkc.nl/sites/default/files/NTKC/2012-3-p192-211.pdf
-
12. Ruiz-Núñez B, Kuipers RS, Luxwolda MF, de Graaf DJ, Breeuwsma BB, Dijck-Brouwer DA, Muskiet FA. Saturated fatty acid (SFA) status and SFA intake exhibit different relations with serum total cholesterol and lipoprotein cholesterol: a mechanistic explanation centered around lifestyle-induced low-grade inflammation. J Nutr Biochem. 2014;25(3):304-312. doi:10.1016/j.jnutbio.2013.11.004
-
13. Ruiz-Núñez B, Dijck-Brouwer DA, Muskiet FA. The relation of saturated fatty acids with low-grade inflammation and cardiovascular disease. J Nutr Biochem. 2016;36:1-20. doi:10.1016/j.jnutbio.2015.12.007
- 14. Muskiet FA. De LDL-cholesterol concentratie heeft zijn status als risicofactor verloren. Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 2016;41:253-265.
-
15. Muskiet FAJ, Ruiz-Núñez B, Dijck-Brouwer DAJ. Comment on the report ‘Dietary Fats and Cardiovascular Disease. A Presidential Advisory From the American Heart Association (AHA).’ Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 2017;42:224-228.
-
16. Ravnskov U. A hypothesis out-of-date. the diet-heart idea. J Clin Epidemiol. 2002;55(11):1057-1063. doi:10.1016/s0895-4356(02)00504-8
-
17. Weinberg SL. The diet-heart hypothesis: a critique. J Am Coll Cardiol. 2004;43(5):731-733. doi:10.1016/j.jacc.2003.10.034
-
18. DuBroff R, de Lorgeril M. Fat or fiction: the diet-heart hypothesis [published online ahead of print, 2019 May 29]. BMJ Evid Based Med. 2019;bmjebm-2019-111180. doi:10.1136/bmjebm-2019-111180
-
19. Malhotra A, Redberg RF, Meier P. Saturated fat does not clog the arteries: coronary heart disease is a chronic inflammatory condition, the risk of which can be effectively reduced from healthy lifestyle interventions. Br J Sports Med. 2017;51(15):1111-1112. doi:10.1136/bjsports-2016-097285
-
20. Hamley S. The effect of replacing saturated fat with mostly n-6 polyunsaturated fat on coronary heart disease: a meta-analysis of randomised controlled trials. Nutr J. 2017;16(1):30. Published 2017 May 19. doi:10.1186/s12937-017-0254-5
- 21. van Rossum CTM, Fransen HP, Verkaik-Kloosterman J, Buurma-Rethans EJM, Ocké MC. Dutch National Food Consumption Survey. 2007-2010. Diet of children and adults aged 7 to 69 years. ‘National Institute for Public Health and the Environment’ 2011. Report number: 350050006/2011
-
22. Sendra E. Dairy Fat and Cardiovascular Health. Foods. 2020;9(6):E838. Published 2020 Jun 26. doi:10.3390/foods9060838
-
23. Schwarz JM, Linfoot P, Dare D, Aghajanian K. Hepatic de novo lipogenesis in normoinsulinemic and hyperinsulinemic subjects consuming high-fat, low-carbohydrate and low-fat, high-carbohydrate isoenergetic diets. Am J Clin Nutr. 2003;77(1):43-50. doi:10.1093/ajcn/77.1.43
-
24. Volk BM, Kunces LJ, Freidenreich DJ, et al. Effects of step-wise increases in dietary carbohydrate on circulating saturated Fatty acids and palmitoleic Acid in adults with metabolic syndrome. PLoS One. 2014;9(11):e113605. Published 2014 Nov 21. doi:10.1371/journal.pone.0113605
-
25. Apovian CM. Metabolic Disease: Is It the Fat, Sugar, or Processed Food? Medscape Diabetes & Endocrinology June 18, 2020
