Denk niet te snel: Ik eet gezond dus diabetes type 2 treft mij niet. Ook toxines als landbouwgiffen en fijnstof werken de ziekte in de hand. Er wordt zelfs gif aangetroffen in cellen die insuline produceren.
Hanno Pijl (60) vertelt dat in een interview met Zorg en Welzijn. Hoogleraar Pijl is een pionier op het gebied van diabetes.
Diabetes grootste epidemie in de samenleving
Behalve hoogleraar diabetologie aan de Universiteit Leiden is hij onderzoeker en internist/endocrinoloog in het Leids Universitair Medisch Centrum. Hij noemt diabetes types 2 de grootste epidemie in de samenleving. Er zijn 1,1 miljoen patiënten, en er komen er 60.000 per jaar bij. Diabetoloog Hanno Pijl: ,,Het is het resultaat van hoe wij ons leven inrichten.”
Wanneer heeft hij voor het laatst écht slecht heeft gegeten?
,,Onlangs nog”, bekent Hanno Pijl. ,,Maar ik heb een excuus. Er was bij ons ingebroken en ik zou die avond uit eten gaan. Dat heb ik afgezegd en ik ben patat gaan halen. Dat doen we misschien drie keer per jaar. Ja, patat mét. Zonder mayonaise vind ik het nauwelijks te eten.”
Overgewicht door veel en slecht eten en weinig beweging, stress, roken en alcohol zijn de boosdoeners bij diabetes type 2. Zelf geeft hij het goede voorbeeld. ,,Practise what you preach. Ik eet zo gezond mogelijk, beweeg geregeld, slaap zo’n 8 uur, fiets veel en neem zelden de lift. Ik werk hier in het academisch ziekenhuis op de zevende etage en die trappen bestijg ik dagelijks.”
Ongebrande noten en rauwkost
Zijn menu bestaat uit groente, vis en af en toe een stukje vlees. Tussen de middag een handje ongebrande noten (‘hoewel zo’n gebrande mix wel erg lekker is’) en rauwkost: bloemkool, tomaatjes, bospeen en bleekselderij. ,,’s Ochtends eet ik of niks of een bakje yoghurt met muesli. Geen cruesli. Daar zit suiker in, dat is behoorlijk plakkerig spul.” Bij wijze van experiment volgde hij eens een halfjaar het paleodieet, gebaseerd op het menu van de oermens.
Bij patiënten met type 2 reageert het lichaam niet meer goed op insuline, het hormoon dat de bloedsuiker regelt. De gevolgen zijn legio, en variëren van beschadigde bloedvaatjes en zenuwen in de voeten, slecht zicht, maag- en darmproblemen tot een grotere kans op kanker en dementie.
Jaarlijks komen er ongeveer 60.000 patiënten bij, een verbijsterend cijfer van dagelijks 164 gevallen. ,,Dat is een waanzinnige groei die overigens overeenkomt met andere westerse landen. Maar ook elders explodeert het probleem. In India, in Zuidoost-Azië. In het Midden-Oosten is het nog erger. Van de volwassen bevolking in Bahrein en Dubai heeft 20 procent diabetes.”
Alarmerend veel jongere leeftijdsgroepen
Lang werd type 2 in de volksmond aangeduid met het wat gemoedelijke ouderdomssuiker. De aandoening treft de afgelopen decennia evenwel ook alarmerend veel jong(er)e leeftijdsgroepen. ,,Het is het resultaat van hoe wij ons leven inrichten”, meent Pijl. ,,Wij mensen zijn biologisch gedreven om naar gemak te streven. Zo veel mogelijk energie te besparen. Als jager/verzamelaar in de oertijd zochten we voortdurend naar eten. Dat kostte kracht en moeite. De biologische drive om zo veel mogelijk rust te pakken, is evolutionair bepaald. Datzelfde geldt voor alles opeten wat voor je neus staat – ook zo’n oeroude reflex.”
Van oudsher, zegt hij, kent de mens een sterke voorkeur voor vet en vooral zoet. ,,Zoet, suiker dus, is in natuurlijke voedingsmiddelen extreem zeldzaam. Je treft het alleen aan in honing en rijp fruit. Suiker wordt in de darmen gemakkelijk gesplitst in glucosemoleculen en is essentiële brandstof voor onze hersenen. Dus: als de oermens rijp fruit en honing vond, moest hij er zo veel mogelijk van opeten.”
Chronisch ontstekingsproces door overgewicht
De industriële revolutie gaf ons de techniek suiker uit suikerbieten te halen en overal in te stoppen. ,,En dat doen we. Simpelweg omdat we het zo lekker vinden. 70 procent van wat de industrie aan voedsel bewerkt, bevat in mindere of meerdere mate suiker. Deels uit oogpunt van conservering, maar vooral omdat het heerlijk is. En dus goed verkoopt.”
,,We weten van type 2 dat het een samenspel is tussen erfelijke aanleg, wat je eet en hoeveel je beweegt. Diabetes type 2 is echter niet één enkele aandoening, maar een groep afwijkingen. Van de mensen die deze variant krijgen, is het overgrote deel te zwaar. Het overgewicht zorgt voor een chronisch ontstekingsproces in het lichaam. Geen ontsteking met roodheid, pijn en pus, maar een sudderend proces dat op lange termijn de insulineproducerende cellen beschadigt. Datzelfde ontstekingsproces maakt dat de insuline minder goed werkt. We sluiten niet uit dat die chronische ontsteking ook de oorzaak is van hart- en vaatziekten, kanker en zelfs depressie.”
Je kunt dat proces tot rust brengen met goede voeding, beweging, vermindering van stress, gezonde slaap en gewichtsverlies, stelt Pijl. ,,Dikwijls kunnen mensen dan met minder medicijnen toe of zelfs helemaal zonder.”
Niet iedereen kan van insuline af
Er is ook een groep type 2-patiënten die nauwelijks overgewicht heeft. Bij deze patiënten is meestal iets mis met de cellen die insuline produceren, zegt de hoogleraar. ,,Eigenlijk weten we niet goed waarom die cellen het opgeven. Ik vermoed dat niet iedereen bij de geboorte hetzelfde aantal insulineproducerende cellen meekrijgt. Als je met relatief weinig cellen begint en er in de loop van je leven cellen kapotgaan door ouderdom, krijg je op een zeker moment problemen met de insulineproductie. En met te weinig insuline krijg je je stofwisseling nooit op orde.
,,Je kunt dus niet per definitie stellen: ik heb diabetes type 2 en kan er dus vanaf komen. Dat kan alleen wanneer je insulineproducerende cellen voldoende insuline kunnen maken. Zo niet, dan gaat het niet zonder medicijnen. Al kun je nog veel bereiken door de juiste dingen te eten, regelmatig te slapen en goed te bewegen.
,,Nu er de hype is dat je door leefstijl van type 2 kunt afkomen, krijg ik geregeld mensen op mijn spreekuur die wanhopig zijn. ‘Dokter, ik doe enorm mijn best, maar ik kom niet van de pillen af.’ Dat is natuurlijk frustrerend, maar het komt naar alle waarschijnlijkheid doordat de productie van insuline tekortschiet.”
Pijl verdeelt zijn tijd tussen onderzoek en patiëntenzorg. Als auteur van de boeken “Diabetes type 2? Maak jezelf beter” en “Diabetes type 2? Het kookboek” geniet hij naam en faam in zijn werkveld.
,,Ik zie mensen uit heel het land en poog alle aanvragen zo veel mogelijk te honoreren. Menselijkerwijs lukt dat niet. We worden overspoeld. Ik heb al negen maanden geen nieuwe patiënten kunnen aannemen.”
Zelfs artsen op zijn spreekuur
Hij constateert dat hij ‘dikwijls te aardig’ is tijdens een consult om zijn worstelende patiënten enigszins aan te sporen. Maar soms moet hij melden dat ‘hij niets meer voor hun diabetes kan betekenen’. ,,Er komen zelfs artsen op mijn spreekuur die het zelf niet voor elkaar boksen. Niet alleen gezond eten, ook beweging blijkt voor hen een probleem. De gevolgen kunnen desastreus zijn: amputaties, injecties in je ogen omdat het misgaat met je netvlies… Eerlijk gezegd voel ik me op die momenten een Don Quichot, al duurt dat gelukkig niet lang. Ook al omdat ik niet de illusie heb dat ik degene ben die mensen beter maakt. Dat moeten ze zelf doen. Gezondheid is niet gratuit – je moet er werk voor verzetten.”
“Mensen hebben nog steeds de illusie dat ze hun problemen kunnen oplossen door naar de dokter te gaan. Maar het probleem begint thuis en daar moet de oplossing worden gevonden. Mensen moeten verantwoordelijkheid krijgen voor hun eigen gezondheid. En die verantwoordelijkheid nemen.”
Complete generatie zit hele dag achter computer
Daar ligt volgens hem ook een taak voor de overheid. ,,Het is ontzettend moeilijk, zo niet onmogelijk, gezond te leven in een ongezonde omgeving. Hoe richten we onze voedselmarkt in? Hoe bouwen we de steden van de toekomst? In nagenoeg elk kantoorpand neemt de lift de centrale plaats in, dat moet de trap worden. Traplopen helpt echt, het is bewezen. De obesitasepidemie onder kinderen groeit de laatste decennia gigantisch. Waar ik vroeger naar school liep of fietste, buiten voetbalde, daar zit nu een complete generatie de ganse dag achter het computerscherm. Met alle gevolgen van dien.”
In de supermarkten staat de consument bloot aan tal van verleidingen, zegt hij. ,,Een concern als Albert Heijn is echt wel van goede wil, maar als AH alle suikerproducten uit de schappen haalt, verkast iedereen voor zoetigheid naar de Jumbo, waar ze de rest van hun boodschappen ook doen. In die zin houden supermarkten elkaar in een wurggreep.”
Ook is Pijl voorstander van een lesmodule op de basisschool. ,,Noem het voedings- en bewegingsleer. Of gezondheidsles. Begin bij kinderen en, uiteraard, hun ouders. Het is toch te bizar voor woorden dat kinderen wel moeten rekenen, maar niet leren hoe ze met hun lijf moeten omgaan?!”
Beeld: zuivelengezondheid.nl
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
