Twijfel zaaien in de media en de politiek, met behulp van ‘gekochte’ wetenschap. De suikerindustrie bedient zich van dezelfde strategieën als de tabaksindustrie. Dat stelt Foodwatch in een rapport over de banden van Nederlandse wetenschappers met ‘Big Sugar’.
Bij de start van de campagne tegen gesponsord voedingsonderzoek, waar MMV in juni over berichtte, kondigde Foodwatch een ‘lijvig rapport’ aan ‘over de beïnvloeding van de wetenschap door de voedselindustrie’. Dat rapport werd deze week openbaar en blijkt te gaan over de banden van negen Nederlandse wetenschappers met het Kenniscentrum suiker & voeding (KSV).
‘Acht wetenschappers zijn de afgelopen vijftien jaar gefinancierd door KSV, en 1 waarschijnlijk.’ Het KSV wordt gefinancierd door de Cosun Beet Company – voorheen Suiker Unie – en heeft volgens de statuten als doel de belangen van de suikerindustrie te behartigen.
ILSI
Acht van deze wetenschappers waren ook betrokken, of zijn dat nog steeds, bij de Europese afdeling van ILSI en/of World Sugar Research Organisation. Het WSRO is onderdeel van de Sugar Association, een belangenbehartiger die vier jaar geleden in de publiciteit kwam door een onthulling in JAMA Internal Medicine over omkoping.
Drie wetenschappers van Harvard bleken in de jaren zestig geld te hebben aangenomen om een voor de suikerindustrie gunstige literatuurstudie te produceren. Hun publicatie in de New England Journal of Medicine minimaliseerde de link tussen suiker en hartgezondheid en wees naar verzadigd vet als de voornaamste oorzaak van hartproblemen. Het artikel droeg bij aan dieetrichtlijnen die sinds de jaren zeventig nauwelijks aandacht gaven aan de rol van suiker bij hartziekten en obesitas.
Het ILSI is een door multinationale ondernemingen gefinancierde organisatie waar wikipedia weinig meer over vermeldt dan de wetenschappelijk controverses waarmee het omgeven is. Het Duitse ‘Lobbypedia’ karakteriseert het ILSI als ‘een invloedrijke lobbyorganisatie op het gebied van levensmiddelen, opgericht door bedrijven in de levensmiddelen-, chemische- en gentechindustrie.’ Hoe invloedrijk, blijkt onder meer uit de personele vervlechting met Europa’s voedselveiligheidsorganisatie ESFA.
Transparantie
Het staat wetenschappers vrij om onderzoek te doen in opdracht van commerciële partijen of non-gouvermentele organisaties. De Nederlandse overheid stimuleert universiteiten zelfs deze ‘derde geldstroom’ aan te boren. Volgens goed gebruik horen wetenschappers wel transparant te zijn over hun banden met het opdrachtgever. En dat, stelt Foodwatch, ontbreekt er aan:
‘Voor zes van de negen wetenschappers was er (op meerdere momenten) onvoldoende transparantie over hun toenmalige betrokkenheid bij KSV, zoals over onderzoeksfinanciering, nevenfuncties en mogelijke belangenverstrengelingen. Een zevende was niet transparant over nevenfuncties bij ILSI.’
Foodwatch onderzocht de uitingen van deze negen personen in wetenschappelijke publicaties, KSV-publicaties, YouTube-filmpjes, congressen, workshops en de media en stelde vast dat deze ‘in lijn met de belangen van de suikerindustrie’ waren.
Suiker en energieverbranding
Een voorbeeld van zo’n uitspraak gaat over de rol van toegevoegde suikers als moeilijk weerstaanbare dikmaker. Uit 2013: ‘Maar overgewicht ontstaat in eerste instantie wanneer we meer calorieën innememen dan we verbranden; het maakt daarbij helemaal niet uit wat je eet. (…) Kortom, je kunt niet één soort voedsel of één ingrediënt de schuld geven van gewichtsproblemen. Dat geldt vooral voor suiker; het is niet verslavend en het maakt in principe niet dik’, citeert Foodwatch een van de wetenschappers.
De schrijvers kozen voor een opzet waarin ze uitspraken van de KSV-gelieerde wetenschappers koppelden aan een reactie daarop van een onafhankelijke wetenschapper. Bij het bovenstaande citaat hoort de repliek van hoogleraar voeding Jaap Seidell:
‘Door ongezond eten krijg je (ook bij een normaal gewicht) een hogere kans op hart- en vaatziekten, type 2 diabetes en kanker. Ook daar speelt suiker als één van de oorzaken mee (maar ook hier geldt: niet de enige). Natuurlijk is voldoende lichaamsbeweging ook belangrijk. Het is echter zinloos daar naar te wijzen want: you can’t outrun a bad diet.’
Suiker en eetgedrag
Nog een voorbeeld. De wetenschapper met industriebanden betoogt in 2017: ‘Maar noem het een verslaving, en je hebt een mooi excuus voor ongezond gedrag. Als het de schuld is van de suiker zelf en van de industrie die dat overal maar in stopt, ben je zelf niet verantwoordelijk.’
Op bovenstaande argumentatie reageert endocrinoloog Aart Jan van der Lelij: ‘Dat is een te gemakkelijk manier van benaderen. Zulke opmerkingen werken ook niet bij rokers of alcoholverslaafden. (…) Ook hebben suiker/koolhydraatarme diëten bewezen effect op diabetes en overgewicht.’
Geen ‘heterdaadje’ en geen namen
Een keiharde wetenschappelijk fraude, zoals de bovengenoemde suikerstudie van de Harvard-wetenschappers, is Foodwatch niet op het spoor gekomen. In de Telegraaf zegt een woordvoerster van de zelfbenoemde voedselwaakhond dat het moeilijk is beïnvloeding van de wetenschap hard te bewijzen. ‘Dat komt doordat het zo subtiel kan verlopen. Maar als financiering in het spel is, leidt dat tot beïnvloeding’, citeert de krant.
Namen en rugnummers geeft Foodwatch ook niet. Met het rapport wil het ‘aantonen dat sterke betrokkenheid bij en samenwerking met de suikerindustrie risico’s met zicht meebrengt , zoals het verstoren van de wetenschappelijke consensus en het zaaien van verwarring omtrent suiker(consumptie). Wat Foodwatch niet wil is individuele wetenschappers reputatieschade berokkenen.’
Wederhoor
In een reactie op haar website noemt het KSV het rapport van Foodwatch ‘suggestief en tendentieus’ omdat het stuk ‘vol met uit z’n verband gehaalde citaten’ zou staan en ‘nuances en kritische kanttekeningen zijn weggelaten’.
Beeld: “Sugar” by Uwe Hermann is licensed under CC BY-SA 2.0
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
