‘Voedingsstoffen kunnen een verrassend vergelijkbare werking hebben als geneesmiddelen’, stellen farmacologen van de Universiteit Utrecht. Zij publiceerden een literatuurstudie met die strekking in een hoog aangeschreven farmacologisch vakblad. ‘Dat had vijf of tien jaar geleden niet gekund.’
Onder de titel ‘farmacologische modulatie van immuunreacties door voedselcomponenten’ doen vier wetenschappers van de Universiteit van Utrecht – van wie er een ook deeltijd bij Danone Nutricia Research werkt – in vakblad Pharmacological Reviews verslag van wat in tweehonderd wetenschappelijke publicaties over dit onderwerp te vinden is. Daarbij zoomden ze in op receptoren die vaak het doelwit zijn van medicijnen. ‘Afhankelijk van het voedselcomponent en de betreffende receptoren, doen zich ontstekingsremmende en –bevorderende effecten voor. Leidend tot een gewijzigde immuunreactie.’
Inzichten die, zo concluderen de auteurs, ‘kansen kunnen bieden voor preventie en behandeling van niet overdraagbare ziekten. En de (sub)chronische inflammatie die deze met zich meebrengen.’ Voorbeelden van niet overdraagbare ziekten zijn hart- en vaatziekten, kanker, auto-immuunziekten en darmontsteking.
In het discussiedeel van hun artikel gaan de auteurs in op de beperkingen van hun onderzoek. De wetenschap over werking van de voedselcomponenten en de metabolieten – omzettingsproducten – ervan op de specifieke celreceptoren is afkomstig van muizen. En dus niet zonder meer overdraagbaar op mensen. Nieuwe muizenrassen en met name de ‘vermenselijkte’ proefmuizen zijn echter ‘veelbelovend voor het onderzoek naar menselijke immuunreacties in toekomstige preklinische studies.’
Studies in mensen zijn een logische volgende stap. Vooral voor het beginstadium van ziekten, betogen de auteurs, toont steeds meer onderzoek ‘dat leefstijlinterventies, zoals specifieke voedingscomponenten, op geen enkele manier onderdoen voor medische behandeling’. Succes bij de preventie en behandeling zou wel eens kunnen liggen in de combinatie van voedsel(componenten) en medicijnen. Inzicht in de werkingsmechanismen zal voedingskunde en farmacologie tot elkaar brengen, voorspellen ze. ‘Zowel in de wetenschap als in de kliniek.’
Overzicht in de voedselbrij
Onderzoeksleider van de studie was Saskia Braber, farmacoloog aan de Universiteit Utrecht. Braber houdt zich vanaf haar studie Dierwetenschappen aan ‘Wageningen’ bezig met onderzoek naar receptoren op immuun- en epitheelcellen die betrokken zijn bij immuunreacties. Eerst bij de universiteit van Utrecht en die van Alabama (VS). Later ook bij Danone Nutricia Research, waar ze werkte aan een gepatenteerd middel tegen toxinen uit schimmels. Inmiddels ze is terug bij de universiteit als assistent-professor immunofarmacologie.
De onderzoeksgroep van Braber richt zich niet voor niets op ontstekingsreacties, stelt het persbericht van de universiteit. ‘In het overgrote deel van de aandoeningen die niet besmettelijk zijn, zoals kanker, diabetes en hart- en longziekten, spelen ontstekingsreacties een belangrijke rol.’ Hun inventarisatie van de receptoren, de voedingscomponenten die er op aangrijpen en de immunologische reacties die daar op volgen, is via bovenstaande link naar de publicatie openbaar toegankelijk.
Braber hoopt dat het overzicht bijdraagt aan de ontwikkeling van op maat gemaakte diëten. ‘Je kunt bijvoorbeeld van een bepaalde ziekte nagaan welke immuunreactie daarbij betrokken is. Vervolgens zoek je uit welke celreceptoren daarvoor verantwoordelijk zijn. En als je die receptor weet, kun je ook nagaan welke voedingsstoffen daarop aangrijpen.’ Braber benadrukt dat ze voedingstoffen als ondersteunend ziet bij medicatie. ‘Niet als vervanging.’
Zo proberen Braber en haar team de werelden van voedingswetenschappers en farmacologen te verbinden. ‘Farmacologen accepteerden lange tijd de inzichten uit voedingsonderzoek niet. Ze beschouwden voeding als een onoverzichtelijke brij van stoffen en substanties die allemaal een verschillende werking hebben.’ Een visie die volgens Braber bezig is te kantelen. ‘Farmacologen zien in dat voeding wel degelijk heel specifieke medicinale effecten kan hebben.’
De publicatie van haar jongste studie ziet Braber als een belangrijke stap in deze bewustwording. ‘Ons onderzoek gaat over voeding en is gepubliceerd in farmacologische vakblad. Dat had vijf of tien jaar geleden niet gekund. Met dit artikel is het echt gelukt met voeding door te dringen in het farmacologische onderzoek.’
Visolie en ontstekingsreacties bij kanker
In een interview in het AD en andere kranten van DPG media, geeft Braber een paar concrete voorbeelden. De activerende rol van vitamina D bij de aanmaak van natural killer-cellen beteugelt infecties. ‘Covid-patiënten die vitamine D slikken, komen minder snel op de IC en herstellen sneller.’
Met de resultaten van de Utrechtse onderzoekers in de hand lijkt het ontstekingsremmende dieet binnen bereik te komen: ‘De korteketenvetzuren die in graan, fruit en groente zitten, kunnen een positief effect hebben op MS en reuma. Van visolie denken we dat het helpt tegen ontstekingsziekten, zoals de ziekte van Crohn. Daarnaast heeft het mogelijk een remmend effect op ontstekingsreacties bij kankerpatiënten.’
‘Voeding kan medicijnen niet vervangen’, zegt Braber, maar het is een belangrijke ondersteuning voor de gezondheid. ‘Een verhoogd cholesterol kun je bestrijden met pillen, maar ook met een wijziging van het dieet.’ Samenwerking tussen artsen en voedingskundigen is gewenst. ‘Dat je bij bij astma niet alleen een puffertje krijgt voorgeschreven, maar ook een dieet.’
Foto door Rarnie McCudden via Pexels
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
