Vergroot chronische stress het ontstaan en de progressie van kanker? Voor dat eerste is heel weinig bewijs, maar voor dat tweede is meer bewijs. Nieuwe onderzoeken laten zien hoe stress in proefdieren de groei van darmkanker bevordert en dat dit samenhangt met verstoringen in het microbioom van de darm. Ook verstoring van het slaap-waakritme had dit effect.
Van de jongste studie is nog geen wetenschappelijke publicatie, alleen een persbericht naar aanleiding van de presentie van de resultaten tijdens United Eurpopean Gastroenterology Week, afgelopen zondag in Wenen. Samenvattend tonen de experimenten volgens de Chinese onderzoeksgroep een relatie tussen stress en het darmmicrobioom bij de progressie van darmkanker.
Chronische stress versnelde niet alleen de tumorgroei, maar verminderde ook de aanwezigheid van gunstige buikbacteriën. In het bijzonder die van het geslacht Lactobacillus. ‘Stress-gerelateerde darmkankerprogressie kan worden toegeschreven aan een afname van gunstige buikbacteriën,’ zegt onderzoeksleider Qing Li, ‘omdat dit de immuunreactie van het lichaam tegen kanker verzwakt.’
Ook verdere experimenten wezen in die richting, omdat suppletie met Lactobacillus de tumorgroei in de gestreste muizen afremde. Li: ‘Via analyse van de ontlasting vonden we dat Lactobacillus plantarum de galzuurstofwisseling reguleerde en de werking van CD8+ T-cellen verbeterde.’ Pogingen mislukten om deze kankerbestrijdende immuuncellen buiten het lichaam met behulp van deze melkzuurbacteriën aan de praat te krijgen.
Kennelijk heeft L. plantarum stoffen uit het darmmilieu nodig om de anti-kankerwerking van CD8+ T-cellen te versterken, concludeert Li. Als volgende stap wil hij ontlasting en tumorweefsel verzamelen van ‘gestreste darmkankerpatiënten’ om te checken of zij duidelijk minder van bewuste bacterie bij zich dragen en hoe hun relatie is met de T-cellen.
‘Mentale toestand patiënt beïnvloedt de prognose’
Medical News Today vroeg Li, die als post-doc onderzoek doet in het West China Hospital van Sichuan University of China, naar de motivatie voor deze studie. ‘Die komt voort uit onze waarneming in de kliniek dat de mentale toestand van kankerpatiënten hun prognose beïnvloedt. Patiënten die overmatig bezorgd zijn, hadden vaak slechtere uitkomsten.’ De onderzoeker stelt dat de wetenschappelijke literatuur wel laat zien dat chronische stress het darmmicrobioom kan veranderen, maar vaag blijft over de vraag of deze veranderingen de groei van tumoren stimuleert.
In muizen die genetisch gemanipuleerd zijn om darmtumoren te ontwikkelen is dat dus het geval. Zoals ook bleek uit een andere Chinese muizenstudie die dit voorjaar verscheen in Cancer Research, een vakjournaal van de American Association for Cancer Research.
Dit artikel, dat alleen als samenvatting beschikbaar is, doet verslag van experimenten die tonen dat stress het darmmicrobioom verstoorde en dat transplantatie van buikbacteriën het stimulerende effect van stress op de tumorgroei teniet deed. Uit dit onderzoek kwam overigens een andere Lactobacillus als weldoener tevoorschijn, namelijk L. johnsonii.
Slapen en waken
Werk in nachtdiensten is ‘waarschijnlijk kankerverwekkend voor mensen’, oordeelt het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) op basis van beperkt bewijs. Observationeel onderzoek noemt vooral darm- en borstkanker, maar ook huid- en eierstokkanker. Dit recente onderzoeksartikel in Science Advances verwijst naar een hele serie publicaties over de rol van circadiaanritmes bij het functioneren van de darm en haar microscopisch kleine bewoners. ‘Inclusief het gedrag van stamcellen, immuunbalans en de doorlaatbaarheid van de darm.’
Het darmmicrobioom speelt een belangrijke rol in de slaap-waakritmes van darmweefsel en omgekeerd heeft de verstoring in het slaap-waakritme van mensen ook een verandering in de samenstelling van het darmmicrobioom tot gevolg. Dat verandert de expressie van genen die de ‘tight junctions’ regelen, cellen die de doorlaatbaarheid van de darm bepalen. Met een verstoorde darmbarrière tot gevolg. Daarbij wijzen ze op onderzoek dat suggereert dat al deze veranderingen tesamen de ontwikkeling van darmkanker stimuleren.
Eerder hadden de onderzoekers van de faculteit biochemie van de University of California, Irvina (VS) zelf al laten zien dat het verstoren van deze biologische klok de progressie van darmkanker bevordert. ‘Dus zowel verstoring van slaap-waakritme als dysbiose in de darm zijn bepalende kenmerken die onafhankelijk van elkaar gerelateerd zijn aan de verergering van darmkanker’, schrijven ze. ‘Maar het of de biologische klok van de darm direct ingrijpt op de diversiteit en de hoeveelheid van de soorten microben tijdens de ontwikkeling van darmkanker, is nog niet duidelijk.’
Hun jongste onderzoek laat zien dat dit inderdaad het geval is. In elk geval wel in hun ‘muismodel’; van muizen die een kruising zijn tussen soortgenoten met een aanleg voor darmkanker en muizen met een aangeboren verstoring van het circadiaanritme.
Weliswaar konden ze geen versnelling in groei van darmtumoren aantonen. Verstoring van het circadiaanritme had wel allerlei gevolgen die samenhangen met de ontwikkeling van darm- en andere kankers. Naast veranderingen in het darmmicrobioom die geassocieerd zijn met darmkanker, ging het daarbij onder meer om de verstoring van barrièrefunctie van de darm.
Hiermee vermoeden de onderzoekers een relevant mechanisme te hebben aangetoond dat ‘de alarmerende toename’ van darmkanker bij jonge mensen kan verklaren. ‘Waar voeding en leefstijlfactoren waarschijnlijk bijdragen aan onderliggende oorzaken.’
Foto: Nathan Cowley
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
