Diabetes type 2 duurzaam om te keren met gezonde leefstijl

Minder medicatie, minder overgewicht en een betere kwaliteit van leven. Dat een gezonde leefstijl kan leiden tot genezing van diabetes type 2 was bekend, maar nu groeit ook het wetenschappelijk bewijs. Deze week publiceerde de British Medical Journal de resultaten van Nederlands onderzoek waarbij mensen tot 18 maanden na een leefstijlinterventie gevolgd werden.

Keer Diabetes2 Om is een programma waarbij deelnemers leren hoe ze diabetes type 2 om kunnen keren. Hoe ontstaat deze medische conditie? Wat is de rol van voeding, beweging, stress en slaap? In het programma dat zes maanden duurt krijgen deelnemers (en hun partners) kennis en vaardigheden aangereikt. Hoe pas ik beweging in mijn leven in? Hoe doe ik boodschappen? Hoe kan ik gezond en lekker koken?

Tijdens het programma krijgen deelnemers 6 maanden lang begeleiding van een team met een diëtist, een persoonlijke coach en een verpleegkundige die samenwerkt met de huisarts van de deelnemer. Het programma start met een intensief trainingsweekend. Voor het onderzoek werden 438 deelnemers daarna nog eens achttien maanden gevolgd.

De British Medical Journal, Prevention & Health,  publiceerde deze week de resultaten van dit onderzoek. De deelnemers hadden allen de diagnose diabetes type 2, een leeftijd tussen 18 en 75 jaar, een body mass index van 25-41 kg/m²  en ze gebruikten medicatie om de diabetes te reguleren. Mensen met ernstige complicaties als gevolg van diabetes type 2 waren uitgesloten van deelname aan het onderzoek.

Louis Bolk Instituut

Onderzoekers van het Louis Bolk Instituut registreerden de bloedglucosespiegel, de benodigde hoeveelheid medicatie, de tailleomvang en het gewicht na 6, 12, 18 en 24 maanden. 234 deelnemers rondden het onderzoek tot het einde toe af. Daaruit bleek het volgende:

• Na 24 maanden gebruikte 67 procent van de overgebleven deelnemers minder glucose-verlagende medicijnen, 28 procent hiervan stopte helemaal met medicatie.
• Van de 66 deelnemers die bij aanvang insuline gebruikte, gebruikte 71 procent geen insuline meer na 24 maanden.
• Het percentage HbA1c-waardes (maat voor de gemiddelde bloedsuikerspiegel in voorgaande weken) binnen de normale bandbreedte, verbeterde van 45 naar 53 procent.
• De deelnemers hadden na 24 maanden een lager lichaamsgewicht, kleinere tailleomtrek, lager BMI en lagere triglyceride waardes.
• Na 24 maanden voelden de deelnemers zich over het algemeen beter, minder moe en ze ervoeren een hogere kwaliteit van leven.

Het succes van het programma?

‘Deelnemers, én hun partners, worden gestimuleerd elkaar te steunen en hun ervaringen met elkaar te delen’, aldus onderzoeker Gerda Pot van het Louis Bolk Instituut. Dat gebeurde tijdens de ontmoetingen, maar ook tussendoor via een speciale app-groep. Wat ook helpt, denken de onderzoekers was de directe biometrische feedback die ze soms kregen door direct na de maaltijd hun bloedsuikerwaardes te meten. En natuurlijk door de tailleomtrek die zichtbaar afneemt.

Succes bij lagere én hogere klassen

Opmerkelijk was dat ongeveer een derde van de deelnemers met een lager opleidingsniveau het meest succesvol was in termen van ‘omkering’ na zes maanden. Na 24 maanden waren de mensen met zowel een hoger als lager opleidingsniveau even succesvol. De onderzoekers beschouwen dit als een belangrijke bevinding. Aangezien het idee meestal leeft dat mensen met een lager opleidingsniveau minder goed te motiveren zijn voor het aanpassen van de leefstijl.

Het aantal mensen dat lijdt aan diabetes type 2 neemt nog altijd toe. In Nederland hebben nu ruim 1,1 miljoen mensen deze diagnose, vooral als gevolg van ongezonde leefstijlkeuzes en eetgewoontes. ‘Leefstijlinterventies gericht op gezonde voeding, beweging en het omgaan met stress worden beschouwd als mogelijke oplossingen om deze ontwikkeling te stoppen en diabetes type 2 om te keren’, aldus onderzoeker Gerda Pot. ‘Aanpakken van deze onderliggende oorzaken van een leefstijlziekte als diabetes type 2 klinkt vanzelfsprekend, maar tot nu toe hebben maar weinig studies het effect hiervan op lange termijn onderzocht. Deze studie laat zien dat leefstijlinterventie ook op de langere termijn effectief kan zijn bij diabetes type 2.’

Levenslang naleven

Wie eenmaal diabetes type 2 heeft gehad, is nooit helemaal genezen. Om vrij van diabetes type 2 te blijven, is permanente naleving van de leefstijlmaatregelen nodig, benadrukken de onderzoekers. Daarom is het van cruciaal belang dat deze zo goed mogelijk aansluit bij de voorkeuren van de persoon.

De observationele studie levert data over de impact van een leefstijlinterventie. Nadeel is een groot aandeel mensen (47 procent) die het onderzoek niet afrondde. Mogelijk vertekent het de onderzoeksresultaten, de kans bestaat immers dat de minder succesvolle deelnemers terughoudender waren in het reageren op informatieverzoeken van de onderzoekers. ‘Aan de andere kant is een afname in respons ook normaal bij vragenlijstonderzoek’, merkt collega-onderzoeker Marieke Battjes-Fries op. ‘De resultaten van dit onderzoek hangen op de bereidwilligheid om een vragenlijst in te vullen. Hoe het deelnemers waarvan wij geen data hebben is vergaan, weten wij nog niet.’

Online zijn tientallen getuigenissen te vinden van mensen die hun diabetes omkeerden. Zie hier bijvoorbeeld een interview met John die in 2016 in drie dagen tijd zijn insulinespuit kon inleveren, terwijl hij dacht dat hij ‘levenslang diabetes type 2’ zou hebben.  

Of dit interview met Bastiaan Kreek in het magazine van de Diabetes Vereniging Nederland. Hij was 82 jaar toen hij met hulp 25 kilo gewicht verloor, de medicatie niet meer nodig had, en als ‘bijvangst’ ook nog zijn masker kon inleveren dat hij had vanwege slaap apneu. Dat ziektebeeld verdween namelijk ook dankzij een ander eet- en beweegpatroon. Of André van der Velden, die zijn insulinepomp na zeven jaar weer inleverde.

Beeld: Louis Bolk Instituut