‘Detoxen doe je door een gezond eetpatroon’

Een Nederlandse vrouw ligt in kritieke toestand in het ziekenhuis, nadat ze onwel werd tijdens een detox met zout water. Het Openbaar Ministerie in België onderzoekt het overlijden van een 35-jarige vrouw tijdens een detox-retraite. De vrouwen zijn het slachtoffer van een spirituele markt die dringend regulering behoeft, vinden filosoof Stine Jensen en hoogleraar Voeding en Gezondheid Jaap Seidell.

Hoewel haar naasten volgens de DPG-dagbladen inmiddels durven hopen dat de kritieke fase voorbij is, lag de 37-jarige Rotterdamse yoga-docent gisteren nog altijd aan de beademing op de intensive care van een Mexicaans ziekenhuis. Spoedoperaties waren nodig wegens een gescheurde slokdarm en een ingeklapte long. Het incident volgt kort op de fatale ontgiftingskuur van een vrouw uit Antwerpen.

‘Er gaat gelukkig ook een heleboel goed, maar dit soort situaties komen helaas voor’, zegt Stine Jensen op Radio 1. Jensen is behalve filosoof en schrijver ook yogadocent. Het reinigingsritueel waaraan het Rotterdamse slachtoffer zich had onderworpen voorzag, naast yoga-oefeningen, in het drinken van liters zout water op een nuchtere maag.

Jensen schreef een boek over het onderwerp, maar deze methode kende ze nog niet. ‘Er wordt enorm veel met eten gedaan. Ofwel een bepaald soort eten, ofwel heel weinig eten.’ Dat de Rotterdamse hier helemaal voor naar Mexico reisde, verbaast Jensen dan weer niet. ‘Dit is een internationale markt. Mensen reizen de hele wereld af voor een detox of een spirituele ontwikkeling. Latijns-Amerika, Ibiza, ze gaan echt overal naar toe.’

Spirituele ontwikkeling en charismatische goeroes

Vroeg opstaan, anders eten, uitdagende oefeningen: ‘Op allerlei manieren ga je over je eigen grenzen heen’, ervoer Jensen tijdens haar eigen opleiding. ‘Op een bepaalde manier is dat heel helpend om je te kunnen ontwikkelen.’ De kunst is te herkennen wanneer een gezonde uitdaging omslaat in een ongezonde, of zelfs gevaarlijke situatie.

Een nare ervaring met honger, slaapgebrek, blinddoeken, cafeïne en nootmuskaatkoekjes bracht Jensen tot het schrijven van ‘Goeroes. Mijn zoektocht naar de verleidingen en gevaren van moderne spiritualiteit’. Daarin laat ze zien dat het groepsgewijs nastreven van spirituele groei, soortgelijk uit kan pakken als een onderdrukkende religie of sekte. Onderwerping aan de geestelijk leider is daar een kenmerk van.  

Het charisma van een leermeester – goeroe – is niet noodzakelijkerwijs het probleem, vertelt Jensen op Radio 1. ‘Een goede leraar is iemand die in de relatie tussen leerling en meester niet zijn eigen behoeftebevrediging voorop stelt. Of dat nou macht, geld, seks, of noem maar op is; dan gaat het vaak mis.’ In een gezonde leerling-leraarrelatie is – en blijft – de leraar alert op grensoverschrijdingen. Hij of zij beseft ‘dat je een soort doorgeefluik van kennis bent en dat het niet om jou gaat en jouw ego, maar dat je anderen wilt helpen’.

Grenzen opzoeken, zit in het (groeps)proces ingebakken. Ook voor een goeroe met de beste intenties blijft de omgang daarmee een uitdaging. Want ‘voor de een ligt die grens ergens anders dan voor een ander. Dus je moet echt zelf heel goed in de gaten houden waar je eigen grens ligt.’

‘Pervers mechanisme’

Daarnaast is voor potentiële deelnemers aan retraites een realistisch verwachtingspatroon van belang. Jensen: ‘Laat je niet in de luren leggen door beloftes. Gezondheid, vrijheid, geluk, succes, liefde, verlichting, bewustwording: charismatische begrippen die we allemaal ontzettend graag willen. Maar dat zijn abstracte begrippen, ze betekenen op zich niets. Ze moeten nog geladen en ingevuld worden. Dus je kan een alertheid ontwikkelen over wat er nu eigenlijk allemaal beloofd wordt in zo’n training en of dat realistisch is.’

Dat is nodig want: ‘Dit is een beroep zonder keurmerk. Je kunt heel gemakkelijk beginnen en mensen veel beloven.’ En het commerciële aspect heeft op zich al iets corrumperends. ‘Er zit een pervers mechanisme in de spirituele markt. Je moet jezelf verkopen. Dus je belooft groei, zuiverheid, spirituele ontwikkeling. Je moet jezelf wel op een bepaalde manier uitventen, in de markt zetten.’

Jensen is voorstander van regulering, maar tegelijk sceptisch over de mogelijkheden ervan. Het is een moeilijk grijpbare internationale markt waar vraag en aanbod elkaar online ontmoeten. Op nationaal niveau zouden aanbieders en klanten gebaat zijn bij een systeem van certificering. Daarbij zou nadrukkelijk aandacht moeten zijn voor een ‘ethische code’ en kritische feedback op het eigen handelen.

Agressieve detox is medisch handelen

‘Detoxen doe je door een gezond eetpatroon, niet door een zoutwaterspoeling’, twitterde hoogleraar voeding en gezondheid Jaap Seidell naar aanleiding van het incident met de Rotterdamse. Het feit dat de veroorzakers van dit soort ongelukken juridisch nauwelijks zijn aan te pakken, noemt hij op Radio 1 een leemte in de wet.

‘Die detoxkuren kunnen heel agressief en intensief zijn. Ze kunnen meer toxen dan detoxen. Spelen met het lichaam, organen en met het maag darmkanaal is niet zonder gevaar. Het is natuurlijk prima als je een soort vakantie-achtige retraite hebt waarbij je tot rust komt en aandacht hebt voor jezelf en dat soort zaken. Maar het gaat hier om een soort van medisch handelen.’

Voor artsen is er het tuchtrecht, die kunnen uit hun beroep worden gezet. Maar spirituele aanbieders zijn daarvan gevrijwaard, stelt Seidell vast. Wat hem betreft is deze vorm van ontgiften te vergelijken met de Middeleeuwse aflaat tegen de zonden. Het helpt niet. We hebben organen die gespecialiseerd zijn in ontgiften – huid, nieren, lever en longen. ‘Deze vorm van detoxen stelt je organen in de waagschaal. Er is geen quick fix. Je zal minder van dat ongezonde eten moeten gebruiken.’

Beeld: Wikimedia