Congres Arts en Leefstijl: voor het eerst kanker op de agenda

Circa 800 zorgprofessionals namen vorig week deel aan het negende Congres Arts en Leefstijl. Voor het eerst dit jaar stond het thema ‘kanker en leefstijl’ op de agenda. ‘Exercise is medicine.’

Eva Noorda, chirurg-oncoloog bij het Isala Ziekenhuis in Zwolle, verzorgde de lezing over dit onderwerp. Ze is gespecialiseerd in borst- en huidkanker en kanker van de weke delen. ‘Mijn patiënten vragen me vaak: wat kan ik zelf doen om de behandeling beter vol te houden, me beter te voelen of te voorkomen dat de kanker terugkeert? Het reguliere antwoord bestaat vaak uit de simpele mededeling: ‘U moet vooral gezond blijven leven.’ Maar wat is dat dan, gezond leven?’

Ze noemde vier pijlers: voeding, beweging, ontspanning en zingeving. Noorda gaf aan dat veel collega’s in de spreekkamer niet verder komen dan de aanbevelingen: ‘Loop meer en zit minder.’  En over voeding: ‘Eet volgens de schijf van vijf en vermijd de usual suspects: alcohol, rood vlees en roken.’

Er is echter veel meer wetenschappelijk bekend over leefstijl, benadrukte Noorda. Zoals dat je door te kiezen voor verse, onbewerkte voeding de kans op kanker aanzienlijk vermindert. En ze wees op ‘About Herbs’, de app van het Memorial Sloan Ketterin Cancer Centre in New York. Een app waarmee je uitvindt of bepaalde vitaminen en supplementen te combineren zijn met reguliere therapieën.

In de Verenigde Staten is ‘integrative oncoloy’ al ‘heel normaal’, volgens Noorda. In Nederland hebben twee ziekenhuizen zo’n afdeling in het ziekenhuis. In het Isala is begonnen hier vorm aan te geven. ‘Het is bedoeld om leefstijl een plek te geven in het reguliere behandelingsproces. Ook willen we een gidsfunctie hebben ten aanzien van aanvullende behandelingen, zodat we kunnen verwijzen naar een betrouwbaar netwerk van bewezen effectieve zorg.’ Ook bij het RadboudUMC zijn gevorderde plannen voor een leefstijlprogramma voor mensen met kanker.

‘Ontspannen is het aller moeilijkst’

Is er meer zorg nodig?

Ja, zegt Noorda. ‘Zeventig procent van de patiënten gebruikt complementaire zorg. Die willen ook graag een arts die dat met ze kan bespreken en goed kan doorverwijzen. En dat gebeurt te weinig. 39 tot 56 procent van de zorgprofessionals gebruikt complementaire zorg, maar er wordt maar incidenteel verwezen, namelijk 1-2 procent.’

De derde pijler van Noorda: ontspanning. ‘Van alle pijlers vinden we dat het aller moeilijkst’, zegt Noorda die naast haar werk in het ziekenhuis yoga-docent is. In Zwolle verzorgt zij herstellessen voor mensen die kanker hebben gehad. ‘Vanaf de diagnose en vaak ook al daarvoor wordt bewust of onbewust veel stress ervaren. Juist stress is een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van klachten en ziekten.’

‘Bij patiënten met darmkanker blijkt dat de chronische vermoeidheid, slaapproblemen, depressie, angst voor pijn en verminderde kwaliteit van leven dat de belangrijkste klachten waar ze het liefst iets aan zouden willen doen.’  Door bewust te ontspannen kan je daar wat aan doen: ‘Je zet dan de stressrespons om in een relaxatierespons.’

Wetenschappelijk bewijs in overvloed die een significante verbetering aantoont met betrekking tot de kwaliteit van leven: minder vermoeidheid, meer vitaliteit, minder angst en gevoelens van depressie en het betekent een impuls voor je immuunsysteem.

‘Doe iets wat bij je past’

Ontspannen kan je op vele manieren doen. Met een wandeling, een kop koffie met een boek of een dutje, maar denk ook eens aan tai chi, yoga, mindfulness, meditatie, spiritualiteit. Hoofdzaak volgens Noorda: ‘Doe iets wat bij je past. Het mooie is, en dit is ook ‘evidence-based’ een ontspannen houding leidt vaak vanzelf tot gezonde voedselkeuzes. De ASCO, vereniging van oncologen, omarmde deze methode twee jaar geleden voor en na de behandeling van borstkanker.’  En het helpt ook bij angst en stressreductie, vermoeidheid, stemmingsstoornissen, neuropathische pijn, lymfoedeem, misselijkheid en opvliegers.

Persoonlijk is Noorda fan van yoga. Sinds haar studententijd helpt deze bewegingsvorm haar om te ontspannen. ‘Yoga komt van ‘yuj’ en betekent verbinding’. Door de oefeningen verbind je je met je intacte zelf, en daardoor werk je aan het opbouwen van kracht, vitaliteit, rust en vertrouwen. Exercise is medicine. Je bouwt het stap voor stap op.’

De belangrijkste take home message voor de artsen? ‘Dat er heel veel is wat patiënten kunnen doen, en dat er veel wetenschappelijk bewijs beschikbaar is.’

Lager recidief-risico

Dat onderstreepte Paula Boshouwers (43), die als patiënt, daarna de beurt kreeg. Toen zij op haar 32^e geconfronteerd werd met borstkanker, constateerde ze een ‘gat’ tussen wat ze wilde weten over gezond leven en de informatie die de zorg haar daarover bood.

‘Er is mij nooit verteld dat ik de kans op terugkeer van kanker met veertig procent kan verkleinen door voldoende te bewegen, en wat een goede bewegingsroutine is. Mij is ook nooit verteld dat er invloed is tussen voeding en het ontstaan van laaggradige ontstekingen in je lichaam en de invloed daarvan op kanker. Mij ook nooit verteld hoe belangrijk het is om vezels te eten, en waarom. Ik ben zelf op zoek gegaan naar betrouwbare informatie. Ik zou deze steun in de rug graag vanuit de reguliere zorg gehad willen hebben.’

‘Bewustwording is het allerbelangrijkst. Als je weet dat je de kans op terugkeer met veertig procent kan verminderen, ben je veel meer gemotiveerd dan wanneer iemand alleen maar zegt: ‘Bewegen is heel belangrijk’.’

Patiënt als onderzoeker in gezond leven

Het congres dat eerder dit jaar was afgelast vanwege corona, vond dit jaar plaats van 21 tot en met 25 september. Met vier ‘college-avonden’ online en een online slotbijeenkomst op vrijdag overdag in congreslocatie KAS in Woerden. De eerste avond stond in het teken van ‘e-health’, de tweede avond in het teken van ‘financiering en beleid’, gevolgd door een sessie over ‘leefstijlinterventies’ en op donderdag kwam ‘voeding en diabetes’ aan de orde. Iedere avond bestond uit een aantal lezingen die de sprekers vanuit een eigen locatie online verzorgden.

Van de circa 850 deelnemers was de helft huisarts, gevolgd door bedrijfsartsen, medisch specialisten en artsen in opleiding.

Opmerkelijk was het milieubewustzijn bij de organisatie. Iedere deelnemer kreeg bij de eerste aanmelding te lezen hoeveel CO2 hij of zij bespaarde door digitaal deel te nemen aan het evenement. Vanuit de regio Emmen bijvoorbeeld betekende het een besparing van 31,3 kg CO2. ‘In totaal hebben we al 13418,98 kg CO2 bespaard met dit evenement. Dit staat gelijk an 16,57 bomen voor het hele event. Bedankt voor deze positieve bijdrage aan de aarde!’

Op de  laatste dag werd de titel leefstijlprofessional van het jaar verdeeld. Na een selectie van tien uit 369 genomineerden, bleven uiteindelijk psychiater Rogier Hoenders, diëtiste Connie Hoek en apotheker Anne-Margreeth Krijgsman over. De laatste werd de winnaar vanwege haar focus op de individuele verschillen bij mensen met diabetes type 2.  ‘We behandelen alle patiënten volgens hetzelfde stappenplan. De heterogeniteit binnen deze groep is echter groot. Het identificeren van subtypes zal in de toekomst helpen om per individu de beste leefstijlinterventie en medicatie te bepalen.’

‘Het is belangrijk om mensen in de voorhoede, die al jarenlang bezig zijn geweest om leefstijl op de kaart te zetten, en dat ook durven te doen, om die in het zonnetje te zetten’, aldus voorzitter van de Vereniging Arts & Leefstijl Iris de Vries. Anne-Margreeth Krijger van de Academische Apotheek Stevenshof: ‘Voor mij betekent dit congres ook een coalitie of the willing. We willen met z’n allen ergens heen en we zijn er gekomen.’

Ook MMV was voor het eerst ‘aanwezig’ op het artsencongres. ‘Gezondlevenmetkanker.nl’ kreeg de aandacht via een posterpresentatie van projecten die de aandacht verdienen.

In Uitzicht en op onze website lees je regelmatig over dit project: een keuzehulp waarmee je – indien gewenst – ook deel kunt nemen aan patiëntenonderzoek.