Chronische stress, buikbacteriën en borstkankerprogressie

Er is niet tot nauwelijks bewijs dat stress of depressie op zichzelf kanker veroorzaakt. Wel bestaan aanwijzingen dat deze gevoelens de progressie van onder meer borstkanker kunnen bevorderen. Chinese onderzoekers geloven dat een specifieke darmbacterie en een vetzuur dat deze produceert, daar een rol in speelt.

Chronische stress schaadt de gezondheid op veel manieren. Bijvoorbeeld door het slaapgebrek dat het tot gevolg kan hebben en doordat het lichaam te lijden heeft van de langdurig verhoogde concentraties stresshormonen. Langdurige stress vergroot ook de kans op depressie en op ongezond gedrag zoals roken, drinken, een ongezond eet- en beweegpatroon. Leefstijlfactoren die van grote invloed zijn op het kankerrisico.

Statistisch gecorrigeerd voor deze vier leefstijlfactoren, blijkt dat stress en depressie in grote observationele studies niet samen te gaan met een verhoogd risico om in de loop der jaren kanker te ontwikkelen. Ook een recente Nederlandse meta-analyse van 18 cohortstudies kwam recentelijk tot deze conclusie. Anders ligt het na de diagnose. Daar zijn angst, stress en depressie geassocieerd met slechtere uitkomsten; zoals de terugkeer (recidief) van de kanker of het doorgroeien en uitzaaien van tumoren.

Borstkanker en depressie

Een kankerdiagnose en de daaropvolgende behandelingen betekenen ook een aanslag op de psychische gezondheid. ‘Van iedereen die met kwaadaardige tumoren te kampen heeft, hebben patiënten met borstkanker de ernstigste psychologische problemen’, schrijven de auteurs van een artikel over de globale onderzoeksinspanningen naar borstkanker en depressie in Frontiers in Psychology. Veertig procent van deze vrouwen ervaren problemen met hun geestelijke gezondheid.

Rond de operatie speelt de stress hoog op. ‘Wat zich manifesteert in een verhoogde hartslag, bloeddruk, nervositeit, onrust, angst, verstoorde slaap, enzovoort. Dat kan resulteren in een verlaagde weerstand en invloed hebben op de operatie en het herstel daarvan.’ Vermoeidheid kan de arbeidsgeschiktheid verminderen en economische stress bovenop de al bestaande psychische druk stapelen. En ook de sociale omgeving helpt ook niet altijd mee:

‘Een gebrek aan begrip van de samenleving en de familie, discriminatie, en langdurige druk op de mentale weerbaarheid van de dragen allemaal bij aan het ontstaan van depressieve symptomen onder patiënten.’ De auteurs onderscheiden vijf hotspots van onderzoek naar depressie bij borstkanker: post-traumatische groei, spirituele interventies, cognitieve gedragstherapie, fysieke activiteit en ‘symptoom clustermanagement’. Voeding komt in dit rijtje niet voor, al zou daar veel voor te zeggen zijn.

Depressie, slaap en voeding

Recentelijk publiceerden wetenschappers van Cambridge University onderzoek dat leefstijlfactoren een groot gewicht toekent bij de preventie van depressie. Vergeleken met een ‘ongunstige leefstijl’ gaf een ‘gunstige leefstijl’ een 57 procent lager risico op depressie. Behalve beweging ging het daarbij om gezonde voeding, matig alcoholgebruik, nooit gerookt hebben, voldoende slaap en sociale contacten.

In de analyse van de Cambridge was slaap het sterkst geassocieerd met eenmalige depressieve episodes en behandelings-ongevoelige depressie. In dat licht is het zinvol te vermelden dat er ook dwarsverbanden zijn aangetoond tussen voeding in (kwaliteit van de) slaap. Ook de timing van de maaltijden heeft invloed op depressieve, bleek uit de ervaringen van verplegend personeel dat wel of niet tijdens nachtdiensten at. Het artikel dat MMV naar aanleiding daarvan plaatste, merkt op dat de auteurs van de betreffende studie stellen dat ‘voedingspsychiatrie’ als nieuw vakgebied in opkomst is.

Voeding speelt dus op verschillende manieren een rol bij het wel of niet optreden van depressies. Maar stress en depressies hebben op hun beurt ook weer invloed op de wijze waarop het lichaam voeding verwerkt. Chinese onderzoekers tonen dat darmbacteriën daar mee te maken hebben én dat dit directe invloed heeft op het vermogen van het immuunsysteem om kanker aan te pakken.

Depressie, darmbacteriën en kankerprogressie

In hun onderzoek draait alles om de invloed van een bepaalde bacterie en een vetzuur dat deze produceert, op de anti-tumoractiviteit van een bepaalde immuuncel. Uit hun experimenten bleek dat aanwezigheid van deze bacterie in gestreste muizen afnam. Dat ging samen met lagere bloedwaarden van het vetzuur en een agressiever gedrag van hun borstkanker dan bij de muizen die met rust gelaten waren. Suppletie met zowel de buikbacterie als met het vetzuur had een positieve effecten: meer van de immuuncellen en vertraging van de kankergroei.

In celkweken konden ze laten zien dat het vetzuur de immuuncellen alleen actiever maakte als deze samen met tumorcellen werden opgekweekt. En in een klein aantal borstkankerpatiënten, hadden degenen met depressieve klachten minder van het vetzuur en minder van de actieve immuuncellen in hun bloed. Ontlastingsmonsters van deze patiënten hadden de onderzoekers dan weer niet; zodat er geen samenhang aantoonbaar was met de buikbacterie.

Hun artikel in Nature Communications wekt de indruk dat suppletie met de bewuste bacterie (Blautia) een kansrijke strategie is om de prognose bij borstkanker te verbeteren. Blautia wordt vanuit China recentelijk in de wetenschappelijke markt gezet als nieuw probioticum, maar er zijn veel meer soorten buikbacteriën die het bewuste korte-keten vetzuur acetaat produceren.

Daarbij vormen de bestudeerde immuuncellen (CD8+ T-cellen) de ruggengraat van de huidige immunotherapieën. Waarbij steeds weer blijkt dat tal van andere goedaardige buikbacteriën een gunstige rol spelen. Zoals bijvoorbeeld het Nederlandse onderzoek dat een dubbel zo grote kans op succes vond bij deelnemers met het gezondste dieet.

Specifiek voor borstkanker zijn er meerdere routes waarop een verstoord microbioom van de darm de prognose verslechtert. Zoals deze studie waar MMV over berichtte. Het praktische advies wat daaruit volgt, verwoordde de onderzoeksleider zo: ‘Een gezond dieet, met veel vezels samen met lichamelijke oefening, slaap; al het soort zaken die aan een algemene goede gezondheid bijdragen. Als je al die dingen doet, zou je in theorie een gezond microbioom moeten hebben.’

Beeld: Drabbitod via Pixabay