Wereldwijd neemt het aantal gevallen van schildklierkanker veel sneller toe dan de vergrijzing en bevolkingsgroei kan verklaren. Blootstelling aan poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) draagt aan die trend bij toonden onderzoekers van Mount Sinai’s Icahn School of Medicine in New York. Ze vergeleken patiënten met gezonde mensen en vonden bij een dubbel zo grote blootstelling een 56 procent hoger risico op schildklierkanker.
PFAS is een verzamelnaam voor duizenden chemische verbindingen die onder meer vrijkomen bij de productie van stoffen die hittebestendig en vet- en waterafstotend zijn. Teflon is daarvan de bekendste. Het materiaal werd in 1938 bij toeval ontdekt, al snel gepatenteerd en in 1945 als handelsmerk geregistreerd. In 1954 plakte een Franse ingenieur teflon als anti-aanbaklaag in een – Tefal – pan, waarna deze vanaf de marktintroductie in 1961 de wereld veroverde.
Ironisch genoeg ontving de chemicus die teflon ontdekte daarvoor in 1951 van de stad Philidelphia de John Scott-medaille. Voor een uitvinding die bijdroeg aan het ‘comfort, welzijn en geluk van de mensheid’. Tot zijn pensioen in 1975 gaf deze bij DuPont werkzame chemicus leiding aan de productie van tetraethyllood en freon.
Inmiddels is teflon verboden – net als loodhoudende benzine en freon. Maar dezelfde hardnekkige eigenschappen die het een commercieel succes maakten, zullen nog lang de gezondheid van mens en milieu belasten. Bovendien, van de vele andere PFAS zijn ongeveer dezelfde problemen te verwachten. Wegens hun slechte afbreekbaarheid – de halfwaardetijd varieert van 41 tot 92 jaar – staan ze bekend als ‘forever chemicals’. Ze verspreiden zich via de lucht en het water over de hele wereld.
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) maakt zich zorgen over de te grote blootstelling van Nederlanders aan PFAS. Het instituut noemt negatieve effecten op het immuunsysteem, de voorplanting en de ontwikkeling van het ongeboren kind. ‘Ook kunnen PFAS een effect hebben op cholesterol in bloed, effecten op de lever geven en nier- en testiskanker veroorzaken.’
Schildklier
Aan dat rijtje mag het RIVM schildklierkanker toevoegen. Een zeldzame kanker, aldus het IKNL. Maar wel een die in snel tempo minder zeldzaam wordt. Vanaf 1996, toen 309 gevallen van schildklierkanker werden vastgesteld, steeg het aantal diagnoses naar 894 vorig jaar. Een toename van 289 procent. Ter vergelijk: het totale aantal kankerdiagnoses steeg in deze periode met 87,2 procent naar 124duizend. Wat de toename nog zorgelijker maakt is het feit dat schildklierkanker een soort is die vaker bij jongere mensen wordt vastgesteld.
De Mount Sinai-onderzoekers wijzen in hun artikel eBioMedicine op de stijgende trend van schildklierkanker onder Amerikaanse kinderen. En noemen het ‘niet plausibel’ dat deze stijging, zoals het IKNL suggereert, het gevolg is van verbeterde diagnosetechnieken. Met hun eigen studie hopen ze het gat vullen tussen de mechanistische studies die carcinogene werking van PFAS aannemelijk maken en het gebrek aan observationele studies die dat verband tonen. Hun zogeheten case-control studie vergeleek de hoeveelheden PFAS in het bloed van 88 mensen met schildklierkankerpatiënten met dat van evenzoveel gezonde controlepersonen.
Foto van Walter Bichler
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
