In de richtlijnen van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) staan 385 aanbevelingen om iets niet te doen of terughoudend te zijn. Samen met Radboud UMC selecteerden de huisartsen daaruit dertig ‘beter-niet-doen-aanbevelingen’ om het gebruik van zinloze zorg terug te dringen. Van oogontsteking tot jumper’s knee: het gaat vanzelf over, of de specialist kan er ook niets mee.
Vorig jaar zorgde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) voor ophef door het gezondheidszorgsysteem als onhoudbaar te bestempelen. Een van de manieren om de schaarste eerlijk te verdelen, volgens de WRR, is behandelingen strenger te selecteren op (kosten)effectiviteit.
De inzet op ‘passende zorg’ om de zorgkosten in de hand te hand te houden, promoveerde uit de verkiezingsprogramma’s naar het coalitieakkoord. ‘Er is de laatste maanden volop aandacht voor het terugdringen van niet-gepaste zorg’, motiveert RadboudUMC het opstellen van de top-30. ‘Recent pleitte minister Kuipers beter-niet-doen-lijsten te gebruiken om passende zorg verder te stimuleren.’
Van de dertig aanbevelingen hebben er twaalf betrekking op het (niet) voorschrijven van medicijnen. Tien gaan over het niet doorvoeren van verdere diagnostiek, vijf aanbevelingen over doorverwijzing naar andere zorgverleners en drie over behandelingen zonder medicijnen. Deze behandelingen en diagnoses ‘hebben geen toegevoegde waarde’ of kunnen ‘potentiële schade veroorzaken. RadboudUMC beschouwt de lijst als ‘een eerste stap in het terugdringen van niet-passende zorg’.
Pijn en SOLK
Veruit de meeste aanbevelingen hebben betrekking op pijnklachten. Dat begint met buikpijn bij kinderen. ‘Chronische functionele buikpijn’ behoeft geen doorverwijzing naar een kinderarts. Voor het omgaan met chronische klachten is de huisarts ‘bij uitstek geschikt’. Doorverwijzing ‘kan de angst voor een lichamelijke oorzaak versterken en leiden tot overdiagnostiek’. Komt een kind met buikpijn bij de dokter – en ligt een fysieke oorzaak niet voor de hand – dan sluit deze via van urineonderzoek een blaasinfectie uit. Verder laboratoriumonderzoek naar coeliakie, Helicobacter pylori, voedselallergie en lactose-intolerantie wordt afgeraden.
Pijn wordt in toenemende mate een fenomeen om te leren accepteren. Geen fysiotherapeut of orthopedisch chirurg meer voor een tenniselleboog. Geen röntgenonderzoek voor de ‘stadiëring van slijtage aan hand of pols’. Geen benzodiazepinen (‘valium’) meer bij aspecifieke lage rugpijn. Trouwens ook niet bij een Lumbaal radiculair syndroom (LSRS). Daarbij veroorzaakt een beknelde zenuwwortel, meestal als gevolg van een hernia, hevige pijn in het been.
‘Meestal lukt het om zonder operatie van uw klachten af te komen’, prognosticeert de website van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen en kennelijk lukt dat zelfs zonder fysiotherapeut want dat raadt de niet-doen-lijst in eerste instantie af. Die komt pas in beeld wanneer de patiënt na enkele weken als gevolg van ‘bewegingsangst dan wel –armoede een intensievere activerende begeleiding behoeft’. Beeldvormende diagnostiek hoeft de huisarts in het geval van LSRS ook niet aan te vragen.
Tenzij in geval van een ongeluk wordt ook bij pijn in de knie het aantal behandelingen en doorverwijzingen wat de huisartsen betreft drastisch beperkt. Geen MRI of röntgenfoto om vast te stellen of het om knieartrose gaat. Is knieartrose een feit dan zijn ‘intra-articulaire injecties met hyaloronzuur’ een afrader. Geen steunzolen, shockwave, intapen, doorverwijzing naar fysiotherapeut of sportarts meer bij het patellofemorale pijnsyndroom. Ook niet bij bursitis prepatellaris (slijmbeursontsteking), jumper’s knee, of de ziekte van Osgood-Schlatter.
Bij ‘Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten’ (SOLK) krijgen huisartsen het advies hun patiënten niet door te sturen naar een monodisciplinair werkende pijnspecialist. ‘Indien deze alleen lokale invasieve pijnbestrijdingsmethoden toepast, zoals denervatie en injecties met analgetica, corticosteroïden of scleroserende middelen.’ Opioïden zouden ‘vanwege ernstige bijwerkingen en het risico op gewenning’ zo kort mogelijk voorgeschreven moeten worden. Een herhaalrecept na een of twee weken, zou alleen via een consult – en dus niet via de doktersassistent of apotheek – moeten verlopen.
Ogen, oren en maag(zuurremmers)
Rode ogen door ontsteking of verwonding genezen bij verder gezonde patiënten met antibiotica niet sneller dan met placebo. Ook voor middenoorontsteking bij kinderen – met en zonder vochtophoping – luidt het advies geen antibioticum voor te schrijven als er geen sprake is van ‘forse algemene ziekteverschijnselen’. Ook ‘antihistaminica, mucolytica, intranasale corticosteroïden en intranasale (neusdruppels of –spray) decongestiva’ zijn niet effectief. Maar kunnen in het laatste geval wel ernstige bijwerkingen hebben.
Ook goed om te weten: corticosteroïde ontstekingsremmers hebben ook geen effect bij acute voorhoofdsholteontsteking.
Bij maagklachten wordt huisartsen aangeraden terughoudend te zijn met het aanvragen van een gastroscopie. Tenzij Heliobacter pylori en/of een relatief hoog risico op maagkanker is aangetoond. Maagklachten gaan meestal vanzelf voorbij, maar het gebruik van maagzuurremmers is chronisch. Het gebruik wordt in stand gehouden door ‘rebound– en placeboo-effecten, en door H. pylori-infectie als deze de oorzaak is van een behandelbare aandoening’.
Klik hier voor de complete lijst, met doorlink naar de NHG-richtlijnen.
Foto door Tima Miroshnichenko: https://www.pexels.com/nl-nl/foto/kijkend-professioneel-doctor-binnen-8376303/
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
