Als je eet volgens de Schijf van Vijf krijg je alle voedingsstoffen binnen die je nodig hebt. Dat is wat het Voedingscentrum ons sinds jaar en dag vertelt. Maar voor die uitspraak is geen bewijs. Tot die conclusie kwamen Ellen Kampman en ik in een interview in Uitzicht dat we allebei in concept lazen en autoriseerden. Het staat op tape, maar het staat een ieder vrij om afstand te nemen van het verleden. Ter zake.
Een Pavlov-reactie op de kritiek op de Schijf van Vijf was te verwachten en voldoet aan de bekende bluf die sommige wetenschappers denken te moeten uiten jegens ‘de leek’. Want wat is dan het bewijs voor die Schijf van Vijf? Zoals reeds door de auteur gepost in een reactie op LinkedIN in de vorm van de tabel (zie onderstaand), tonen de auteurs ZELF aan dat hun ‘modellen’ aangeven dat ‘de schijf’ voor een aantal nutriënten de toen geldende normen niet haalt. Deze zijn in de onderstaande tabel aangegeven met vette cijfers.
Gewoonlijk verwijst men voor de herkomst van deze tabel naar dit stuk waarin wordt gezegd: ‘Table 7 shows the provision of nutrients by the recommended daily amounts of foods. These amounts provided about 85 percent of the energy needed and, except for a few cases, at least 100 percent of the nutrient Daily Reference Values.’ Het vetgedrukte komt hier van mezelf.
Jammer dat men het niet ook heeft uitgerekend voor een 100 procent van de benodigde energie. Dan hadden ze mogelijk wél hun punt kunnen maken dat je van alle nutriënten voldoende binnenkrijgt als je volgens de Schijf van Vijf eet. Dat is in dat stuk dus, ook volgens henzelf, niet bewezen. Het gangbare statement, en de herhaling daarvan door sommigen, is niet anders te duiden als pure, ongepaste, bluf. Die bluf krijgt ook in dat stuk gestalte met de onwetenschappelijke geruststelling, die verwijst naar ‘expertise’: ‘Given those specific recommendations, experts expressed no concerns about nutrient adequacy for people who consume the recommended daily amounts of foods’. Oftewel: gaat u maar rustig slapen, de experts waken over u. Misschien op het eerste gezicht een geruststelling, maar de opinie van experts staat wel op de laagste trap van de ‘piramide van bewijs’ (zie figuur, 2).
Inmiddels zijn de voedingsnormen nogal veranderd. Zo is de Nordic aanbeveling (3) voor selenium in 2023 verhoogt naar 75 microgram per dag (vrouwen) en 90 microgram per dag (mannen). Op dit moment is de selenium inname van ongeveer 90 procent van de Nederlandse volwassenen onder deze norm. Deels komt dit omdat maar weinig Nederlanders zich houden aan de Schijf van Vijf. Waar is het bewijs van het Voedingscentrum dat laat zien dat je deze nieuwe selenium norm haalt als je 100 procent van je energie haalt uit de Schijf van Vijf (4,5)? Ik zou het graag zien.
Wat in de discussie ook onbesproken blijft is de wetenschappelijke basis van de huidige voedingsnormen. Ik doel op de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH)-getallen, die je onder andere op supplementenpotjes vindt. Waar komen die eigenlijk vandaan? Hoe wordt eigenlijk bepaald welke hoeveelheden een mens dagelijks nodig heeft (6-13)? Laat ik als voorbeeld van hoe dat werkt magnesium nemen: 1) Eerst keek men naar wat mensen in Europa (inclusief Nederland) zoal aan magnesium eten, 2) toen verhief men dat tot norm en daarna 3) gebruikte men deze norm voor de evaluatie van de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling. De ‘verrassende’ conclusie van deze ‘wetenschap’ was dat Nederlanders voldoende magnesium binnenkrijgen! De uitdrukking WC-eend komt onwillekeurig naar boven (6-9).
Nog een voorbeeld dat erg komisch is: de vitamine C-norm. Deze is gebaseerd op de inname die in de mens nog net niet leidt tot de uitscheiding van vitamine C in de urine. Op basis van de gedachte: wat je uitplast heb je DUS niet nodig. De voedingsdeskundige in de rol van econoom! Waarom vitamine C in de urine nodig is, wordt in een artikel in Voedingsgeneeskunde uitgelegd (13). Je moet daarvoor wel je literatuur bijhouden en wachten op de subsidie die niemand je gaat geven. We lossen een urineweginfect liever op met een patenteerbaar geneesmiddel en de top van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek vindt supplementen ook maar onzin. Intussen wauwelen, met veel vermaak, zowel geleerden als journalisten elkaar hierover na in de media. Soms, zoals bij Arjan Lubach, is het inderdaad best wel leuk (14,15). Journalistiek is echter iets anders, want dan zou je net als een echte wetenschapper op zoek moeten gaan naar het falsificeren van de gevestigde mening (15).
Kortom, het is de hoogste tijd dat voedingsdeskundigen hun vak her-evalueren. Te beginnen met een kritische beschouwing van de huidige voedingsnormen en op de voet gevolgd door een nu échte onderbouwing van de Schijf van Vijf. Zo niet, leg een leek dan maar uit dat de aanbevelingen voor vis in Nederland vijf keer lager zijn dan in Spanje (16). Die leek kan zich vervolgens vermaken met de mededeling dat de opstellers van deze aanbevelingen precies dezelfde literatuur hebben gelezen.
Het complete interview met Ellen Kampman en Frits Muskiet is hier te lezen. Wil je de glossy, met daarin nog veel meer interviews lezen? Word lid en profiteer direct van 40% korting op het assortiment in onze webshop. Waaronder de populaire columnbundel van Frits Muskiet.
1. Brink E, van Rossum C, Postma-Smeets A, Stafleu A, Wolvers D, van Dooren C, Toxopeus I, Buurma-Rethans E, Geurts M, Ocké M. Development of healthy and sustainable food-based dietary guidelines for the Netherlands. Public Health Nutr. 2019 Sep;22(13):2419-2435. doi: 10.1017/S1368980019001435. Epub 2019 Jul 2. PMID: 31262374; PMCID: PMC7083597.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31262374
2. Golden SH, Bass EB. Validity of meta-analysis in diabetes: meta-analysis is an indispensable tool in evidence synthesis. Diabetes Care. 2013 Oct;36(10):3368-73. doi: 10.2337/dc13-1196. PMID: 24065845; PMCID: PMC3781512.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24065845
3. Blomhoff, R., Andersen, R., Arnesen, E. K., Christensen, J. J., Eneroth, H., Erkkola, M., … & Trolle, E. (2023). Nordic Nutrition Recommendations 2023: integrating environmental aspects. Nordic Council of Ministers.
4. Van Groningen A, Wisman R. Negentig procent van de volwassen Nederlanders heeft seleniumtekort. Uitzicht 2024-01
5. Muskiet FAJ. Nederland is nu ook officieel seleniumdeficient. Voedingsgeneeskunde 2022;23(6)24-35
https://voedingnu.nl/artikelen/nederland-is-nu-ook-officieel-selenium-deficient
6. Muskiet FAJ. Geef magnesiumtekort geen kans. Voorkom calciumtoxiciteit. Uitzicht no 5 2023
7. Muskiet FAJ. Op zoek naar de optimale calcium-magnesiumbalans. Uitzicht 2024-03
8. Muskiet FAJ. Calcium-magnesiumratio in de voeding belangrijk voor adequate magnesiumstatus deel 1. Voedingsgeneeskunde 2023;24(3)46-54
9. Muskiet FAJ. Calcium-magnesiumratio in de voeding belangrijk voor adequate magnesiumstatus deel 2. Voedingsgeneeskunde 2023;24(4)44-55
10. Muskiet FAJ. Je hebt ze niet nodig en ze kunnen nog schadelijk zijn ook. Supplementen deel 1. Voedingsgeneeskunde 2024;25(1)34-41
https://www.voedingsgeneeskunde.nl/vg-25-1/hebt-nodig-kunnen-nog-schadelijk-zijn-ook
11. Muskiet FAJ. Je hebt ze niet nodig en ze kunnen nog schadelijk zijn ook. Supplementen deel 2. Voedingsgeneeskunde 2024;25(2)64-71
https://www.voedingsgeneeskunde.nl/vg-25-2/hebt-nodig-kunnen-nog-schadelijk-zijn-ook-deel-2
12. Muskiet FAJ, Schaafsma G. Waarom zijn groente en fruit gezond deel 1. Voedingsgeneeskunde 2024;25(6)44-53
13. Muskiet FAJ, Schaafsma G. Waarom zijn groente en fruit gezond deel 2. Voedingsgeneeskunde 2025;26(1)xx-xx
14. Muskiet FAJ. Dokter Lubach vertelt en we lachen allemaal. Voedingsgeneeskunde 2023;24(5)60-61
https://www.voedingsgeneeskunde.nl/vg-24-5/dokter-lubach-vertelt-en-we-lachen-allemaal
15. Muskiet FAJ. Dokter Lubach vertelt en we lachen allemaal. Website MMV 19 september 2023
16. Karl Popper. Wikipedia accessed 13 02 2025
https://nl.wikipedia.org/wiki/Karl_Popper
17. Muskiet FAJ. De aanbevelingen voor visolievetzuren zijn een puinhoop. Voedingsgeneeskunde 2022;23(3)58-59
https://www.voedingsgeneeskunde.nl/vg-23-4/de-aanbevelingen-voor-visolievetzuren-zijn-een-puinhoop
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
