Pas op met zout, is de aanbeveling van alle officiële instanties. Een nuttig advies voor mensen met ziektes, zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten en nierschade. Maar zijn metabool gezonde mensen eveneens gebaat bij zuinigheid met natriumchloride? Dat is niet aannemelijk en bovendien nooit bewezen.
‘Een hoge zoutinname kan nierschade veroorzaken en sterfte door hart- en vaatziekten.’ Vanuit dit mantra pleiten officiële instanties al jaren voor een matige zoutconsumptie. De American Heart Association beschouwt 3,8 gram zout per dag (1,5 gram natrium) (1) als ideaal. De World Health Organization (WHO) adviseert per dag maximaal 5 gram zout (2 gram natrium) (2) en ons eigen Voedingscentrum houdt het op 6 gram (2,4 gram natrium) (3). In Nederland eten volwassenen gemiddeld 8,7 gram zout per dag. 85 procent van de volwassenen eet meer zout dan het aanbevolen maximum (4); dat betekent dus dat nagenoeg iedereen moet minderen.
Waarom? Omdat een hoge zoutinname de bloeddruk verhoogt; daarover bestaat geen twijfel. Hoge bloeddruk is een risicofactor voor hart- en vaatziekte en nierziekte (5). De gerenommeerde Cochrane Database berekende uit 195 gerandomiseerde placebo-gecontroleerde onderzoeken wat er met de bloeddruk gebeurt als de dagelijkse zoutinname daalt van 12 gram (4,7 gram natrium) naar 3,8 gram (1,5 gram natrium) (6). Bij personen met hoge bloeddruk namen de waarden spectaculair af. De bovendruk met 5,71 en de onderdruk met 2,87 mm Hg (6). Maar bij mensen zonder bloeddrukproblemen was de daling onbeduidend. Bij hen ging de bovendruk met slechts 1,14 mm Hg omlaag. De onderdruk veranderde niet (6).
Gezonde nieren filtreren in negen minuten 9 gram zout (3,6 gram natrium)
Belangrijker nog was de constatering van Cochrane dat vermindering van de zoutinname geen invloed heeft op de sterftecijfers (7). Waarom zou tachtig tot negentig procent van de wereldbevolking hun zoutgebruik dan aanzienlijk moeten minderen? Tekstboeken leren ons dat wie meer zout eet ook meer water vasthoudt. Het lichaam ‘verdunt’ het extra zout als het ware om de osmotische druk constant te houden met een verhoogde bloeddruk als gevolg. Hoge bloeddruk is echter geen ziekte, maar een symptoom. En het is de vraag welk mechanisme dit symptoom veroorzaakt.
Als je weet dat jonge gezonde nieren in staat zijn om in negen minuten 3,6 gram natrium (9 gram zout) te filtreren, of in zes minuten de aanbevolen maximale hoeveelheid van 2,3 gram natrium (6 gram zout), begrijp je direct: die inname kan het probleem niet zijn. Bovendien kan ons lichaam natrium opslaan in de huid en spieren. Deze natriumopslag is ‘osmotisch neutraal’, dus verhoogt de bloeddruk niet (8-15).
Wat is het probleem dan wel? Na het filtreren brengen de nieren het grootste deel van de natrium terug in het bloed. Dit mechanisme voorkomt dat we ‘uitdrogen’.
In mensen met het metabool syndroom (16) werkt dit nog sterker en dat leidt tot een forse verhoging van de bloeddruk (17). Hun bloeddruk is ‘gevoelig voor zout’. Dat treft een kwart van de Amerikanen (18-20). Hun bloedvaten geven ook niet goed mee (18) en hun vermogen om natrium op te slaan is minder groot (9,13,14). Metabool syndroom is een voorstadium van diabetes type 2, hart- en vaatziekte en nierschade (16). Het wordt veroorzaakt door een ongezonde leefstijl. Onder andere een voeding die arm is aan kalium (weinig groente en fruit) en rijk aan natrium (industrieel bewerkt voedsel/junk food) is funest. Die laat de nieren nog meer natrium terugbrengen in het bloed (21-25). Voor deze (schijnbaar) gezonde mensen geldt: matig met zout! Nog beter is als ze overstappen op een gezonde voeding met aandacht voor alle mineralen – naast natrium ook kalium, calcium, magnesium – en voor het zuur/base evenwicht (26).
“Salt-(sea)_B130623” by SoraZG is licensed under CC BY 2.0
1. American Heart Association (AHA). How much sodium should I eat per day? 5.75 gram/day (2300 sodium ideal max is 1500 mg/day). Accessed 3 May 2021.
2. World Health Organization (WHO). Salt reduction. 29 April 2020. 5 gram/day (2000 mg sodium). Accessed 3 May 2021.
3. VoedingsCentrum. Hoeveel zout mag ik eten? 6 gram/day (2400 mg sodium). Accessed 3 May 2021.
4. Van Rossum C, Buurma-Rethans E, Fransen H, Verkaik-Kloosterman J, Hendriksen M. Zoutconsumptie van kinderen en volwassenen in Nederland: resultaten uit de Voedselconsumptiepeiling 2007-2010. RIVM rapport 350050007 2012.
5. Smyth A, O’Donnell M, Mente A, Yusuf S. Dietary sodium and cardiovascular disease. Curr Hypertens Rep. 2015 Jun;17(6):559. doi: 10.1007/s11906-015-0559-8. PMID: 25983308.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25983308/
6. Graudal NA, Hubeck-Graudal T, Jurgens G. Effects of low sodium diet versus high sodium diet on blood pressure, renin, aldosterone, catecholamines, cholesterol, and triglyceride. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Dec 12;12:CD004022. doi: 10.1002/14651858.CD004022.pub5. PMID: 33314019.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33314019/
7. Adler AJ, Taylor F, Martin N, Gottlieb S, Taylor RS, Ebrahim S. Reduced dietary salt for the prevention of cardiovascular disease. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Dec 18;2014(12):CD009217. doi: 10.1002/14651858.CD009217.pub3. PMID: 25519688; PMCID: PMC6483405.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25519688/
8. Rakova N, Jüttner K, Dahlmann A, Schröder A, Linz P, Kopp C, Rauh M, Goller U, Beck L, Agureev A, Vassilieva G, Lenkova L, Johannes B, Wabel P, Moissl U, Vienken J, Gerzer R, Eckardt KU, Müller DN, Kirsch K, Morukov B, Luft FC, Titze J. Long-term space flight simulation reveals infradian rhythmicity in human Na(+) balance. Cell Metab. 2013 Jan 8;17(1):125-31. doi: 10.1016/j.cmet.2012.11.013. PMID: 23312287.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23312287/
9. Titze J, Dahlmann A, Lerchl K, Kopp C, Rakova N, Schröder A, Luft FC. Spooky sodium balance. Kidney Int. 2014 Apr;85(4):759-67. doi: 10.1038/ki.2013.367. Epub 2013 Oct 9. PMID: 24107854.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24107854/
10. Titze J. A different view on sodium balance. Curr Opin Nephrol Hypertens. 2015 Jan;24(1):14-20. doi: 10.1097/MNH.0000000000000085. PMID: 25470013.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25470013/
11. Coffman TM. Under pressure: the search for the essential mechanisms of hypertension. Nat Med. 2011 Nov 7;17(11):1402-9. doi: 10.1038/nm.2541. PMID: 22064430.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22064430/
12. Olde Engberink RHG, Selvarajah V, Vogt L. Clinical impact of tissue sodium storage. Pediatr Nephrol. 2020 Aug;35(8):1373-1380. doi: 10.1007/s00467-019-04305-8. Epub 2019 Jul 30. PMID: 31363839; PMCID: PMC7316850.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31363839/
13. Oberleithner H. Vascular endothelium: a vulnerable transit zone for merciless sodium. Nephrol Dial Transplant. 2014 Feb;29(2):240-6. doi: 10.1093/ndt/gft461. Epub 2013 Dec 12. PMID: 24335504.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24335504/
14. Nijst P, Verbrugge FH, Grieten L, Dupont M, Steels P, Tang WHW, Mullens W. The pathophysiological role of interstitial sodium in heart failure. J Am Coll Cardiol. 2015 Feb 3;65(4):378-388. doi: 10.1016/j.jacc.2014.11.025. PMID: 25634838.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25634838/
15. Olde Engberink RH, Rorije NM, Homan van der Heide JJ, van den Born BJ, Vogt L. Role of the vascular wall in sodium homeostasis and salt sensitivity. J Am Soc Nephrol. 2015 Apr;26(4):777-83. doi: 10.1681/ASN.2014050430. Epub 2014 Oct 7. PMID: 25294232; PMCID: PMC4378110.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25294232/
16. Reaven GM. The metabolic syndrome: requiescat in pace. Clin Chem. 2005 Jun;51(6):931-8. doi: 10.1373/clinchem.2005.048611. Epub 2005 Mar 3. PMID: 15746300.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15746300/
17. Sarafidis PA, Bakris GL. The antinatriuretic effect of insulin: an unappreciated mechanism for hypertension associated with insulin resistance? Am J Nephrol. 2007;27(1):44-54. doi: 10.1159/000098955. Epub 2007 Jan 23. PMID: 17245074.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17245074/
18. Yatabe MS, Yatabe J, Yoneda M, Watanabe T, Otsuki M, Felder RA, Jose PA, Sanada H. Salt sensitivity is associated with insulin resistance, sympathetic overactivity, and decreased suppression of circulating renin activity in lean patients with essential hypertension. Am J Clin Nutr. 2010 Jul;92(1):77-82. doi: 10.3945/ajcn.2009.29028. Epub 2010 May 5. Erratum in: Am J Clin Nutr. 2010 Oct;92(4):1002. PMID: 20444953.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20444953/
19. Horita S, Seki G, Yamada H, Suzuki M, Koike K, Fujita T. Insulin resistance, obesity, hypertension, and renal sodium transport. Int J Hypertens. 2011;2011:391762. doi: 10.4061/2011/391762. Epub 2011 Apr 12. PMID: 21629870; PMCID: PMC3095959.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21629870/
20. Felder RA, White MJ, Williams SM, Jose PA. Diagnostic tools for hypertension and salt sensitivity testing. Curr Opin Nephrol Hypertens. 2013 Jan;22(1):65-76. doi: 10.1097/MNH.0b013e32835b3693. PMID: 23197156; PMCID: PMC3724405.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23197156/
21. Adrogué HJ, Madias NE. Sodium and potassium in the pathogenesis of hypertension. N Engl J Med. 2007 May 10;356(19):1966-78. doi: 10.1056/NEJMra064486. PMID: 17494929.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17494929/
22. McDonough AA, Youn JH. Need to quickly excrete K(+)? Turn off NCC. Kidney Int. 2013 May;83(5):779-82. doi: 10.1038/ki.2012.468. PMID: 23633048; PMCID: PMC3644996.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23633048/
23. Ellison DH, Terker AS, Gamba G. Potassium and Its Discontents: New Insight, New Treatments. J Am Soc Nephrol. 2016 Apr;27(4):981-9. doi: 10.1681/ASN.2015070751. Epub 2015 Oct 28. PMID: 26510885; PMCID: PMC4814195.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26510885/
24. Nomura N, Shoda W, Uchida S. Clinical importance of potassium intake and molecular mechanism of potassium regulation. Clin Exp Nephrol. 2019 Oct;23(10):1175-1180. doi: 10.1007/s10157-019-01766-x. Epub 2019 Jul 17. PMID: 31317362; PMCID: PMC6746677.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31317362/
25. Wei KY, Gritter M, Vogt L, de Borst MH, Rotmans JI, Hoorn EJ. Dietary potassium and the kidney: lifesaving physiology. Clin Kidney J. 2020 Sep 2;13(6):952-968. doi: 10.1093/ckj/sfaa157. PMID: 33391739; PMCID: PMC7769543.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33391739/
26. Muskiet FAJ. Eten we teveel zout (natrium)? Een holistische kijk op onze Na-K-Ca-Mg en zuur/base balans
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
