Tijdbeperkt eten, wat levert het op?

Tijdbeperkt eten is in de mode. En dat is prima, want kwaad kan het in elk geval niet. Maar kan het de wonderen bewerken die sommigen ervaren, of zijn die vooral aan het placebo-effect te danken? Een nieuwe studie bracht in kaart waar en welke genen zich door een lange nachtelijke vast positief laten beïnvloeden. De wetenschappers zien het als een belofte bij de preventie en het management van chronische ziekten; waaronder kanker.

Tijdbeperkt eten is de gemakkelijkst uit te voeren variant van nabootsend vasten (fasting mimicking). Terwijl alle varianten van het nabootsend vasten weer gemakkelijker zijn uit te voeren dan het klassieke vasten, dat meestal neerkomt op een week lang weinig tot niets eten.

De soms pittige bijwerkingen die meerdaagse vasten met zich meebrengen, zijn bij tijdbeperkt eten uitgesloten. Want dat komt feitelijk neer op het afzien van snaaien in de avond. Hoewel sommigen het tijdvenster waarbinnen ze eten erg klein houden – tot zo weinig als vier uur – is een periode van tien tot zelfs twaalf uur gebruikelijker. In de praktijk past dat prima binnen de traditionele ritme van ontbijt, lunch en avondeten.

Genetische expressie

Misschien is het niet zozeer de vraag hoe gezond tijdbeperkt eten is, maar eerder hoe ongezond het is om dat niet te doen. Onderzoekers van het in Californië gevestigde Salk Institute voor Biologische Studies laten in vakblad Cell Metabolism zien dat proefdieren op hetzelfde ‘Westers dieet’ heel anders reageren als ze daar tijdbeperkt – in dit geval 9 uur – of gedurende de hele dag van kunnen eten.

Na analyse van bijna tweeduizend weefselmonsters uit 22 organen stelden ze vast dat tachtig procent van de genen in de cellen van tenminste één van die organen zich anders gedroeg. Tijdbeperkt eten regelde genen af die betrokken zijn bij ontstekingsactiviteit en de stofwisseling van zogeheten glycerolipiden. Dat is een groot groep moleculen die nodig is bij de opbouw van celmembranen, de opslag van vet en communicatie tussen cellen.

Daarbij activeerde tijdbeperkt genen die betrokken zijn bij het verwerken van RNA, de vervaardiging van eiwitten en autofagie – het ‘opeten’ van beschadigde cel-onderdelen. Ook werkte de beperkte voedertijd bij de muizen positief uit op de regulering van de celcyclus en het functioneren van de mitochondriën – ‘energiefabriekjes’ – in de cellen.

Ook impact op kanker

‘Er is een systeem-brede moleculaire impact van tijdbeperkt eten in muizen’, zegt Satchidenanda Panda, die het onderzoek leidde. ‘Onze resultaten maken het mogelijk beter zicht te krijgen op hoe deze voedingsinterventie genen activeert die betrokken zijn bij specifieke ziekten, zoals kanker.’ Bijna de helft van de genen in hormoonproducerende bijnieren, alvleesklier en de hypothalamus (in de hersenen) lieten zich beïnvloeden door het eetgedrag.

De begrensde voedertijden bleken overeen te komen met de 24-uursritmes – of circadiaan ritmes – van de organen. Panda: ‘Circadiaanritmes zijn overal, in elke cel. Wij zagen dat tijdbeperkt eten circadiaanritmes samenbracht in twee majeure golven: een tijdens de vast en een vlak na het eten. Wij vermoeden dat dit het lichaam in staat stelt verschillende processen te coördineren.’

Uiteraard zijn de resultaten van het onderzoek niet zonder meer overdraagbaar op mensen. In de eerste plaats omdat mensen geen muizen zijn, ook al zijn veel van de bestudeerde genen dezelfde als bij mensen. Maar mede op basis van de ervaringen met andere modelorganismen – bijvoorbeeld fruitvliegjes – durven de auteurs toch de conclusie aan dat de ‘genenatlas’ die ze hebben aangelegd ‘zal dienen als een belangrijke bron om de effecten van tijdbeperkt eten te verklaren in diermodellen van chronische metabole stoornissen, neurodegeneratieve ziekten en kanker.’

Afvallen valt waarschijnlijk af

Al met al leveren de resultaten van Panda en zijn team weer extra gewicht aan het bewijs dat het moment van eten een van de krachtigste middelen is om onze biologische klok bij de les te houden. Dat kan bijdragen aan een betere regulering van de stemming en de eetlust van mensen die nachtdiensten draaien, berichtte MMV afgelopen najaar naar aanleiding van onderzoek onder verpleegkundigen.

Of het ook bijdraagt aan het kwijtraken van overtollig lichaamsvet is op z’n minst twijfelachtig. In het verleden berichtte MMV over vroeger onderzoek van hetzelfde team van het Salk Institute, waaruit bleek dat jonge mannetjesmuizen overgewicht verloren als gevolg van tijdbeperkt eten, maar de oudere en de vrouwelijke proefdieren niet.