Lagere kamertemperatuur: gezond besparen

Het is even wennen, maar dan voelt een kamertemperatuur van zeventien graden Celsius behaaglijk als altijd. ‘Voor bijna iedereen’, belooft thermofysioloog Wouter van Marken Lichtenbelt. Arts en ‘bruin vet-deskundige’ Mariëtte Boon adviseert een koele kamer voor een betere afweer. En experimenteel onderzoek toont zelfs een anti-kankereffect van, door koude geactiveerd, bruin vet.

Ook zonder financiële noodzaak kan het nuttig zijn extra energie te besparen. Lopen of fietsen in plaats van de auto pakken is het klassieke voorbeeld van een multi-winsituatie. Fysieke aandrijving is goed voor mens, milieu en de financiën. Aan het verwarmen van de woonruimte valt helaas niet te ontkomen, al kan het met een stuk minder energie. En dat zonder investeringen in extra isolatie of wonderlijke apparaten.

Milieu Centraal stelt namelijk dat we gemiddeld 120 kubieke meter gas besparen door de thermostaat van twintig naar negentien graden Celsius terug te draaien. Hoe groot de besparing uitvalt bij een kamertemperatuur van zeventien graden, vermeldt Milieu Centraal niet. Maar een paar honderd kuub extra besparing klinkt aannemelijk en daarbovenop valt er nog een zekere gezondheidswinst in te boeken.

Comfortzone

Honderd jaar geleden zouden kamertemperaturen tussen dertien en vijftien graden acceptabel geweest zijn, vertelt thermofysioloog Wouter van Marken Lichtenbelt in een presentatie voor de ‘Universiteit van Nederland’. De centrale verwarming heeft ons echter doen wennen aan de twintig tot 21 graden die tegenwoordig als norm gelden. Onze innerlijke thermostaat past zich van oudsher op de seizoenen aan, maar door moderne verwarmingstechniek ‘is onze comfortzone in de loop van de tijd steeds smaller geworden.’

Bij een kamertemperatuur van zeventien graden zullen we het aanvankelijk ‘erg koud’ hebben, voorspelt Van Marken Lichtenbelt. Maar je went er snel aan. Dat tonen experimenten bij vijftien graden, waarbij de proefpersonen gekleed zijn in korte broek en T-shirt. ‘Gemiddeld genomen vinden mensen de eerste paar dagen erg oncomfortabel.’ Na tien dagen voelde het merendeel van de deelnemers zich ‘net comfortabel’.

Als dertien graden ooit acceptabel was en vijftien graden net comfortabel is, dan lijkt werkelijk comfort bij een kamertemperatuur van zeventien graden binnen handbereik. Hoe gaat die aanpassing in zijn werk? Onder meer doordat bloedvaatjes in handen, voeten en huid zich vernauwen. Afwisseling van warm en koud ‘traint de bloedvaten. Je maakt ze eigenlijk wat flexibeler.’

Op termijn is dat soort training goed voor hart- en bloedvaten. Met datzelfde argument pleitte Van Marken Lichtenbelt deze zomer op Radio1 tegen airconditioning. In de winter komt daar nog een mechanisme bij. Aangevuurd door speciaal vetweefsel dat, in tegenstelling tot wit vet, veel mitochondriën bevatten. Normaal zetten deze vetcellen suikers en vetten om in brandstof voor andere cellen. Bij koude schakelen ze om naar warmteproductie.

Bruin vet

Door de goede doorbloeding is dit vetweefsel herkenbaar als bruin vet. De verbranding van glucose en vetten tot warmte draagt bij aan het afbouwen van overtollig wit vet, schrijft bruin-vetdeskundige Mariëlle Boon op de website van het Leids Universitair Medisch Centrum. Ze voert Japans onderzoek aan, waarin mannen een kilo vet verloren na zes weken lang dagelijks twee uur in een ‘koelere kamer’ te hebben doorgebracht. En een andere studie waarin tien dagen met ‘kou-blootstelling’ de suikerstofwisseling verbeterde in mensen met diabetes type2.

Dankzij Wim Hof en zijn methode staat het effect van kou op het immuunsysteem de laatste jaren in de belangstelling. Boon, die behalve arts ook onderzoeker is, toonde aan dat ‘kortdurende blootstelling aan kou verschillende stofjes in het bloed verhoogt die het immuunsysteem in een staat van paraatheid stellen’. Momenteel onderzoekt ze ‘wat dit precies betekent voor je gezondheid’.

Een Amsterdams studie toonde al wel dat een maand lang dertig seconden koud afdouchen tot een 29 procent lager ziekteverzuim leidde. Geheel koud douchen zal daarbij een fraaie besparing in het gasverbruik opleveren. Twintig procent van ons gasverbruik gaat, wederom volgens Milieu Centraal op aan warm water voor de badkamer en keuken. En gezien het totale ontbreken van comfort zal de gemiddelde koude douche het waterverbruik tot het minimum beperken.

Anti-kanker

Vakblad Nature publiceerde deze zomer een studie van het Zweedse Karolinska Institute onder de titel ‘Bruin-vetgemedieerde tumorsuppressie door veranderd metabolisme als gevolg van kou’. Daarin beschrijven de auteurs hoe de activatie van bruin vet door kou, de tumorgroei in muizen afremde. Verwijdering van het bruine vet, het inactief maken ervan en een dieet met extra veel glucose deed het koude-effect teniet. De onderzoekers vermoeden dat het effect veroorzaakt wordt doordat het bruine vet de glucose voor de tumoren weg snoept.

In dit experiment waren de muizen twintig dagen blootgesteld aan temperaturen net boven het vriespunt. De mensen in hun studie kregen het minder zwaar te verduren. ‘Milde kou’ – vijftien graden Celsius – bleek hun bruine vet te activeren. Onder de zes proefpersonen bevond zich ook iemand met kanker. Daar ging de activatie van bruin vet samen met een verminderde opname van glucose in het tumorweefsel.