Inès von Rosenstiel vertelde op de MMV-ledendag op 11 juni 2022 enthousiast over de weg die ze bewandelde om Integrative Medicine en Oncology in Nederland op de kaart te zetten. ‘In het verbinden van reguliere met aanvullende zorg is al heel wat bereikt.’
‘Wie van jullie sprak met zijn oncoloog specifiek over voeding en ondervond weerstand?’, vraagt kinderarts en Integrative Medicine-pionier Inès van Rosenstiel het publiek dat de MMV-ledendag bezocht. Een stuk of tien vingers gaan omhoog.
Margreet van Sytzama (80) vertelt hoe ze 23 jaar geleden bij de oncoloog zat vanwege borstkanker met ‘uitzaaiingen naar de baarmoeder en de lever’. ‘Ik wil dat u in het dossier zet dat ik de Moermantherapie volg. Hij keek me aan en zei: ‘Dan moet u zeker veel worteltjes eten.’
‘Dat is zo jammer’, reageert Von Rosenstiel. ‘Daarna zeg je als patiënt niets meer.’
De arts nam haar toehoorders mee op de weg die zij bewandelde om Integrative Medicine op de kaart te krijgen. Daar begon ze twintig jaar geleden mee en dat ging niet zonder slag of stoot. Toen ze vorig jaar benoemd werd tot officier in de orde van Oranje Nassau schreef de Vereniging tegen de Kwakzalverij: ‘Kwakzalver benoemt tot Officier.’
Een andere dame in het publiek meldt eveneens te zijn geschrokken van de onwetendheid op het punt van voeding. ‘Ik vroeg waarom ik sportdrankjes kreeg na mijn operatie, terwijl bekend is dat kanker gevoed wordt door suiker. ‘Nou’, zei de arts, ‘dat is niet bewezen, u kunt rustig drie taarten eten; daar krijgt u niets van.’
‘Tien jaar geleden ging ik ertegen in’
Von Rosenstiel herkent de weerstand. Onlangs nog riep een oncoloog tijdens haar lezing, terwijl ze amper begonnen was: ‘Er is geen relatie tussen voeding en kanker.’ ‘Tien jaar geleden was ik ertegen ingegaan. Nu liet ik een stilte vallen om het zelfreinigend vermogen van de groep een kans te geven. En dat werkte. Andere mensen riepen deze oncoloog tot de orde: ‘Luister nou eerst maar eens wat deze collega te zeggen heeft. In de reguliere gezondheidszorg moet je een paar kartrekkers hebben om de rest mee te krijgen. Dat is door een bestaand kennistekort rondom IM extra lastig.’
‘Ik vind het ook spannend hier te staan’, zei ze. ‘Want ik ben een reguliere dokter. En de Moermanvereniging is andere koek. Maar ik zie ruimte voor verbinding.’
Von Rosenstiel is opgeleid als kinderarts en werkte tien jaar op de Intensive Care.
In de Verenigde Staten zag ze de mogelijkheden van Integrative Medicine voor de kwaliteit van leven van ernstige zieke kinderen en daarmee kansen voor deze behandelingen in Nederland. ‘Ik had echter niet door dat ik daarmee een politiek persoon zou worden’, zegt ze.
Toen ze in 2003 terug keerde uit de Verenigde Staten was de tijd nog niet rijp. Maar sinds vijf jaar bestaat het Integrative Oncology Spreekuur bij het Rijnstate Ziekenhuis in Arnhem en later kwam daar een spreekuur bij in het HAGA ziekenhuis in Den Haag. Ze biedt geen complementaire behandelingen aan, maar ze begeleidt mensen bij de keuzes die ze maken, aanvullend op de reguliere behandeling. ‘Als patiënten volledig willen afzien van een reguliere behandeling – dat waren er twee van de 800 tot nu toe – kan ik weinig voor ze betekenen. Want ik ben een EN-EN dokter, Regulier-Plus dus. Dat neemt echter niet weg dat je er na zorgvuldige afweging van risico en voordeel voor kunt kiezen te stoppen met de hormoonbehandeling na twee jaar in plaats van zeven jaar. Dat is wat anders.’
‘Integrative Medicine is gestoeld op bewijsvoering van werkzame en veilige aanvullende behandelingen en heeft niets te maken met alternatieve geneeskunde.’
‘If you can’t cure it, you can still heal it’
‘Ik wil de reguliere zorg met de aanvullende zorg verbinden. Dat is mijn rol.’ Daarin is al ‘heel wat bereikt’, ten eerste dat de patiënt-arts relatie gebaseerd is op partnership. ‘Dat is een attitudekwestie, maar daar begint het mee.’ Ten tweede dat IM vooral gericht is op preventie en welzijn. ‘If you can’t cure it, you can still heal it. Woorden en aanrakingen kunnen helend zijn.’ Waardevol is de aandacht die er nu is voor een gezonde omgeving, muziek, rust, licht. ‘Dat zijn allemaal belangrijke ondersteunende factoren bij de behandeling van kanker.’ Tijdens het spreekuur heeft ze vooral een ‘gidsende’ functie. Er is een hele bulk aan complementaire behandelingen, slechts zeven daarvan zijn evidence-based in de oncologie en dat is op het gebied van mind-body medicine: yoga, tai chi, massage. Willen mensen iets anders dan bekijkt ze het op basis van een ethisch raamwerk: is het bewezen werkzaam? Is het veilig?
‘Een belangrijke reden dat ik het spreekuur kon opzetten is dat ik directie en medische staf kon overtuigen dat onze patientenzorg door IM veiliger wordt. Anders doen mensen met de beste intentie dingen die wellicht negatieve interacties met de reguliere behandeling kunnen opleveren.’
Heb je na eigen research een behandeling gevonden waar je mogelijk baat bij hebt? ‘Maak er dan een uitdraai van en neem die mee’, zegt Von Rosenstiel. ‘Ga niet in discussie, maar in gesprek op basis van kennis en argumenten.’ Ze krijg ook wel eens vragen, waar ze niet direct het antwoord op weet, zoals: is spirulina goed voor mij of chlorella? ‘I don’t know, maar ik kan me erin verdiepen als ik de vraag krijg. Nodig je oncoloog uit: wilt u daarin met mij meedenken? Bestaat er een database waarin wij een en ander kunnen opzoeken?’
Nederland staat, volgens Von Rosenstiel, op de laatste plaats ter wereld als het gaat om implementatie van het IM-gedachtengoed. ‘Dat is best shocking. Voorlopers zijn Amerika, Canada, Australië, Zwitserland en Duitsland.’ Ze verwacht de komende jaren een verbetering in Nederland, mede dankzij het feit dat Nederland sinds 2018 een eigen Consortium ‘Integrale zorg en gezondheid’ heeft, een van de drie consortia in de wereld.
‘Wij geloven in leefstijl als onderdeel van de kankerbehandeling’
De boodschap dat je geen of minder suiker moet gebruiken, is voor sommige mensen moeilijk te verteren. Met de koppeling van suiker aan meer obesitas en een verhoogd risico op kanker – die relatie is wel bewezen – vindt Von Rosenstiel meestal wel de ingang bij de collega-artsen.
Trots toont ze een dia van de oncologie-stafleden van het RadboudUMC met de boodschap. ‘Wij geloven in een gezonde leefstijl als onderdeel van een gezonde behandeling.’
‘Vijf jaar geleden had ik dat nog niet voor mogelijk gehouden.’ Von Rosenstiel adviseert een volwaardig dieet, grotendeels plantaardig en benadrukt daarbij dat het maatwerk is. Met betrekking tot supplementen is zij terughoudend en gaat ze mee in de waarschuwing rondom nadelige interacties van de begeleidende arts voor Niet-Toxische Tumor Therapie. ‘Het is niet goed terug te vinden hoe de wisselwerking is van tien supplementen in verhouding tot de reguliere medicatie. Bij twijfel is het advies: twee dagen voorafgaand aan de chemo te stoppen tot twee dagen daarna, vitamine D uitgezonderd. En van hoge doseringen kurkuma is bekend dat de hormoontherapie met Tamoxifen tot zestig procent minder werkzaam is.’
Ook omega-3 visvetzuren mogen meestal tijdens de chemotherapie. ‘Juist als je niet zoveel eetlust hebt en ongewenst gewichtsverlies. Maar deel het wel met je specialist. Visolie kan antistollingstherapie versterken waardoor meer bloedingen kunnen ontstaan.’
Cannabis? ‘Kies dan voor medicinale wiet van de apotheek en ga niet voor de cannabis van de buurman. Veiligheid staat voorop.’
‘Even de blik naar binnen; dat versterkt je afweer’
Vrijwel altijd raadt Von Rosenstiel mind-body technieken aan om te ontspannen: combinaties van ademhaling, lichaamsbeweging en ontspanning. ‘Even de blik naar binnen. Dat versterkt je welzijn en ook je afweer.’ Ook noemt ze acupunctuur als bewezen behandeling voor de verlichting van misselijkheid bij chemotherapie en pijn en het verbeteren van slaap. Masage bij kanker brengt mensen weer in contact met hun lichaam, is pijnstillend en helpt bij herstel omdat aanraking heling van binnenuit op gang brengt.
Von Rosenstiel ziet de toekomst rooskleurig tegemoet. Ze geeft les aan studenten geneeskunde, en de Academy for Integrative Medicine trekt ook steeds meer belangstelling van regulier werkzame artsen. ‘De vaart komt erin.’ Ze besluit haar lezing met de woorden van haar mentor Professor Kathy kemper , de arts die haar opleidde in Harvard: ‘There is only one medicine and that is good medicine.’
Beeld: Martine Sprangers
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
