Britse wetenschappers demonstreerden een nieuwe methode waarmee huidcellen zich drastisch laten verjongen. Ze draaiden de epigenetische klok van cellen dertig jaar terug, zonder dat deze hun functionaliteit verloren. De cellen maakten na hun verjongingskuur meer collageen aan en waren sneller bij het herstel van weefselschade. Zijn we binnenkort definitief van de rimpels af?
Helaas, zo’n vaart zal het niet lopen met grootschalige betaalbare toepassingen. Sinds de Japanner Shinya Yamanaka er in 2006 voor het eerst in slaagde normale cellen in embryonale stamcellen om te toveren, hebben heel wat mensen hun huid zien verrimpelen.
De methode om met vier naar hem vernoemde (transcriptie)factoren stamcellen te produceren, leverde Yamanaka in 2012 de Nobelprijs voor de Geneeskunde op. Onder meer omdat zijn procedé het gebruik van embryo’s voor stamcelcelonderzoek in principe overbodig maakte.
Yamanake’s zogeheten ‘geïnduceerde pluripotente stamcellen’ dragen grote beloften in zich. Ze kunnen zich voor onbepaalde tijd voortplanten en uitgroeien tot alle soorten weefsels. Bijvoorbeeld tot hersen-, lever-, of pancreascellen. In theorie kunnen ze schade aan deze weefsels herstellen en omdat ze lichaamseigen zijn, kan dat ook nog eens zonder het gevaar van afstotingsreacties.
In de praktijk zijn er veel beperkingen, niet in de laatste plaats het risico kankergevoelige cellen te kweken. Een ander probleem is de keerzijde van de complete reset van cellen: ze verliezen hun identiteit. Dat wil zeggen, de cel ‘weet’ niet meer welke specialisatie het voorheen had. En dat is waar onderzoekers van het aan de universiteit van Cambridge gelieerde Babraham Institute een oplossing voor denken te hebben gevonden.
Reset met behoud van identiteit
Metaforisch gezegd: hun huidcellen verbleven net lang genoeg in Yamaka’s bron van de eeuwige jeugd om niet helemaal naar het jaar nul terug te reizen. Dat dit in principe mogelijk is, toonden anderen al aan, de Britse onderzoekers zochten de grens op. Waar eerdere experimenten enig resultaat toonden, vergelijkbaar met drie jaar verjonging, daar kon het jongste onderzoek – open access gepubliceerd in eLife– op een verjonging van dertig jaar bogen.
Hun resultaten met menselijke huidcellen bewijzen het principe dat een dergelijke dramatische ‘reset’ mogelijk is met behoud van de cel-identiteit. Of het verhoogde kankerrisico hiermee ook van de baan is zal aanvullend onderzoek moeten leren. En ook of de methode toepasbaar is op andere celtypen dan de fibroblasten die nu gebruikt zijn. Daarbij is het goed om in gedachten te houden dat produceren van collageen maar één van de vele vaardigheden van huidcellen is.
Voorlopig vieren de onderzoekers ‘de grote stap voorwaarts in het begrip van cel-herprogrammering’. Het feit dat de leeftijd bleek teruggedraaid van enkele genen die gerelateerd zijn aan de verouderingsziekten Alzheimer en staar, heeft ‘spannende implicaties’, zegt onderzoeksleider Wolf Reik op de website van zijn instituut.
‘Uiteindelijk zullen we misschien in staat zijn genen te identificeren die verjongen zonder ze te hoeven reprogrammeren. Daar zouden we ons dan specifiek op kunnen richten om de effecten van veroudering te verminderen.’ Wellicht ook met het oog op toekomstige financiering voorziet Wolf een scala aan ‘verbazingwekkende therapeutische’ toepassingen aan de horizon.
Anti-veroudering uit de keuken
De ‘leeftijd’ van een cel wordt in onderzoeken als deze afgemeten aan verschillende kenmerken. Het ‘transcriptoom’ zegt iets over het vermogen van de cel om de genen af te lezen. En de ‘epigenetische klok’ zegt hoe laat het is aan de hand van de DNA-methylering. Deze analysemethoden zijn ook toepasbaar op het erfelijk materiaal van darmbacteriën. MMV berichte eerder over onderzoek waarin dat gedaan was met behulp van tienduizenden ontlastingsmonsters. Daaruit kwam naar voren dat de buikbacteriën van vegetariërs jaren jonger waren dan die van mensen die een ketogeen dieet volgden.
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
