De overvloedige aanwezigheid van plastic in het milieu, heeft via de voedselketen zijn weg gevonden naar de bloedbaan van de mens. Nederlands onderzoek toonde dat voor het eerst aan. Volgens de Plastic Soup Foundation bevat negen van de tien cosmeticaproducten nog altijd plastic en ook landbouw en visserij schijnt niet zonder te kunnen.
Ongeveer een creditcard. Dat zou de hoeveelheid plastic zijn die we wekelijks gemiddeld doorslikken. In hoeverre dat de gezondheid schaadt is inmiddels een populair onderzoeksthema, maar nog grotendeels in nevelen gehuld. Onderzoekers van de universiteit Wenen zetten de internationale literatuur op een rijtje.
Micro- en nanoplastics worden gevonden in darmweefsel, meldt de universiteitswebsite en experimenteel onderzoek suggereert veranderingen in het darm-microbioom als gevolg daarvan. Veranderingen die normaalgesproken samen gezien worden met obesitas, leverziekten en diabetes. Microplastics heb je in alle soorten en maten. Al vanaf een halve centimeter groot tot vijfduizend keer zo klein: 0,001 millimeter. Desintegreert de plastic tot nog kleinere stukjes, dan reizen ze onder de naam nanoplastics door de darm.
Die kleinste deeltjes lijken het grootste gevaar op te leveren. In Exposure and Health schrijven de Oostenrijkers: ‘Terwijl het duidelijk is dat plastic deeltjes de menselijke gezondheid kunnen beïnvloeden, zijn er weinig data beschikbaar over hun rol bij het ontstaan van kanker in het maagdarmkanaal.’ Om nanoplastics vervolgens in verband te brengen met een hele serie biochemische processen die een rol spelen bij het ontstaan van kanker.
In de voedselketen en het drinkwater
Met name voedsel uit zee – inclusief zeezout – bevat microplastics. Dat is onder meer het gevolg van kunststof kleding. Een wasmachinelading van zes kilo textiel van polyester, polyester katoen of acryl loost ongeveer 700.000 plastic vezels via het riool uiteindelijk in zee. Recente studies maken ook melding van microplastics in bepaalde soorten groenten, fruit en in rijst.
Wie de dagelijks aanbevolen anderhalve liter water uit petflessen zou drinken, krijgt daarmee op jaarbasis negentigduizend deeltjes binnen. Dezelfde hoeveelheid water uit de kraan bevat altijd nog veertigduizend deeltjes. De tot nog toe onbekende gezondheidseffecten daarvan tellen op bij de hormoonverstorende – en daarmee potentieel kankerverwekkende – ftalaten die uit plastic flessen lekken. Door de lucht zwevende deeltjes die tijdens de avondmaaltijd ingeslikt worden bezorgen ons jaarlijks een hoeveelheid plastic vezels die varieert tussen veertien- en 68duizend.
In ons bloed
Microplastics vervallen tot steeds kleinere deeltjes die steeds gemakkelijker door lichamelijke barrières dringen. Na eerdere meldingen van plasticvervuilingen in weefsels van proefdieren en in menselijke placenta’s, is de recente vondst in het bloed van Nederlandse proefpersonen geen verrassing meer. Maar het is wel nieuws omdat het voor het eerst is aangetoond.
In Environment International doen Nederlandse onderzoekers verslag van de door hen ontwikkelde methode om de concentratie te meten van polymeren in het bloed en van de eerste resultaten.
In het bloed van willekeurig gekozen anonieme gezonde donoren troffen ze vier verschillende polymeren aan. Het polymeer dat het meest voor kwam is een bestanddeel van petflessen. ‘Dit demonstreert dat plastic deeltjes biologisch beschikbaar zijn voor opname in de bloedstroom’, concluderen de auteurs. Slechts een kwart van de proefpersonen droeg geen – meetbare – plastic sporen in het bloed mee. Ecotoxicoloog Heather Leslie zegt het op de website van de Vrije Universiteit zo: ‘We hebben nu aangetoond dat onze bloedsomloop, onze levensrivier als het ware, plastic meevoert.’
Hoe onheilspellend de metafoor van vervuilde rivieren ook mag klinken, dit betekent niet dat op korte termijn strenge restricties aan het gebruik van plastic worden opgelegd. Nader onderzoek zal inzicht moeten geven over waar in het lichaam de polymeren nog meer opduiken en hoe schadelijk dat kan zijn, zegt chemicus Marja Lamoree. ‘Dan kunnen we bepalen of blootstelling aan plastic deeltjes al dan niet een risico voor de volksgezondheid vormt.’
Cosmetica
Dat is ook de reden dat producenten van cosmetica tot nu toe niet gedwongen zijn microplastics uit hun recepturen te verwijderen. De bedrijfsmatige voordelen zijn kennelijk zo groot dat volgens een rapport van de Plastic Soup Foundation bijna negentig procent van de producten van de meest verkochte cosmeticamerken microplastics bevat.
De Foundation wil dat de gebruikte polymeren onder dezelfde regelgeving gaan vallen als andere chemicaliën die tot de markt worden toegelaten. Dat zou betekenen dat voor het gebruik ervan eerst onderzoek gedaan moet worden op hun schadelijkheid voor mens en milieu. Wat in praktijk neer zou komen op een verbod. Het persbericht van de Foundation meldt dat ook onder meer ecotoxicoloog Dick Vethaak, co-auteur van bovengenoemde bloedstudie, dat standpunt onderschrijft.
Landbouw en visserij
Aanzienlijk minder gemakkelijk te verbieden is het gebruik van kunststoffen in de landbouw en de visserij. De FAO – de voedselorganisatie van de Verenigde Naties – bracht vorig jaar een rapport uit over het gebruik in de verschillende sectoren de voor- en nadelen ervan en over mogelijke alternatieven. De landbouw gebruikt wereldwijd jaarlijks 10,2 miljoen ton plastic producten. Bijvoorbeeld plasticfolie voor tunnelkassen. Sommige toepassingen beperken het gebruik landbouwgif, zoals bodemfolie tegen onkruid. Ook de plastic bescherming rond aangeplante boompjes hebben voordelen.
De visserij – visnetten – en aquacultuur verbruikt jaarlijks 2,1 ton kunststof. Hier ver bovenuit steekt de maar liefst 37,3 miljoen ton die elk jaar als verpakkingsmateriaal in de vuilverbranding of anderszins in het milieu verdwijnt. In zijn geheel opgeschreven gaat daar om 37.300.000.000 – 37,3 miljard kilo.
Foto door Polina Tankilevitch via Pexels
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
