Vrouwen met obesitas krijgen vaak het advies om af te vallen als het niet lukt zwanger te worden. Helpt dat echt? Ja, zegt een Rotterdamse psycholoog die op het onderwerp promoveerde. Nee, concluderen Amerikaanse onderzoekers uit een klinische studie. Wie heeft gelijk?
Zoveel is zeker: snelle oplossingen bestaan niet. De link tussen overgewicht en verminderde vruchtbaarheid bestaat, maar dat betekent nog niet dat snel gewichtsverlies de kansen op zwangerschap gelijktrekt. Onlangs verschenen in PLOS Medicine de resultaten van een grote klinische studie, tussen juli 2015 en juli 2018 uitgevoerd in negen universiteitsklinieken verdeeld over de Verenigde Staten.
Het betrof 379 vrouwen die het, zonder aanwijsbare oorzaak, over een periode van minstens een jaar niet was gelukt zwanger te worden. De deelnemers hadden een BMI van dertig of meer, wat als drempel geldt voor obesitas. Ze werden door loting in twee groepen verdeeld. Beide groepen volgden een bewegingsprogramma van zestien weken. De ene groep liet het daarbij en bleef op gewicht, de andere groep ging daarnaast ook op dieet. Met hulp van medicatie en maaltijdvervangers verloren deze deelnemers gemiddeld zeven procent lichaamsgewicht.
Na drie vruchtbaarheidsbehandelingen waren tot september 2019 in de dieetgroep 23 gezonde baby’s geboren. In de andere groep brachten 29 vrouwen een gezonde baby ter wereld. Deze verschillen waren te klein om statistisch significant te zijn. In de dieetgroep was wel een duidelijk sterkere afname van vrouwen met het metabool syndroom – wat als het voorstadium geldt voor niet-overdraagbare ziekten als diabetes, hart- en vaatziekten en kanker.
Over het effect daarvan op het ontstaan van zwangerschapscomplicaties kunnen de onderzoekers geen uitspraak doen: ‘Het kleine aantal zwangerschappen verminderde de statistische kracht om dat na te gaan’. Ook het hogere aantal miskramen in het eerste trimester in de dieetgroep was vanuit statistisch oogpunt niet relevant.
‘De intensieve leefstijlinterventie ten behoeve van gewichtsverlies’ concluderen de auteurs, ‘verbeterde de vruchtbaarheid niet ten opzichte van de leefstijlinterventie waarbij gewichtsverlies niet het doel was. Een verbetering van de metabole gezondheid hoeft zich niet te vertalen in een verbetering van de vrouwelijke vruchtbaarheid.’ Op de website van een van de deelnemende universiteiten klinkt het net wat stelliger: ‘Gewichtsverlies gaat de kans op zwangerschap niet helpen, vindt onderzoek’.
Polycystueus Ovariumsyndroom (PCOS)
Tegelijk kopt de website van Erasmus UMC: ‘Vijf procent gewichtsverlies vergroot kans op zwangerschap’. Hoe zit dat, zijn vrouwen uit de Rotterdamse regio zo verschillend van de gemiddelde Amerikaanse vrouw? Dat is niet het geval. Beide claims betrekken zich op onderzoek dat ongetwijfeld volgens de regelen der kunst is uitgevoerd. Ook de 210 deelnemers uit het promotieonderzoek van psycholoog Geranne Jiskoot hadden een BMI van 30 of hoger.
Het verschil zit hem in de oorzaak van de onvruchtbaarheid. Die was in het Amerikaanse onderzoek onbekend, de deelnemers in het onderzoek van Jiskoot hadden PCOS – polycysteus ovariumsyndroom. Dat is een toestand waarbij cystes op eierstokken samengaan met de productie van te veel mannelijke hormonen en een onregelmatige eisprong. Een conditie die van toepassing is op tien tot vijftien procent van de vrouwen.
Jiskoot: ‘Vrouwen met PCOS raken moeilijker zwanger en we weten dat een gezond dat een gezond gewicht de kans op een zwangerschap vergroot.’ Waarschijnlijker is het dat een gezonder gewicht en de metabole winst die dat oplevert, positief uitwerkt op PCOS en daarmee op de kans zwanger te raken.
‘Je leefstijl verbeteren is misschien wel de beste vruchtbaarheidsbehandeling die er bestaat voor vrouwen met PCOS’, zegt Jiskoot. Na het beëindigen van haar onderzoek, in 2016, loopt het leefstijlprogramma door. ‘We bieden het nu aan een bredere groep aan, niet alleen aan vrouwen met PCOS. We vinden leefstijl zo belangrijk dat we nu ook werken aan een leefstijlloket.’
Het programma aan de ontwikkeling waarvan Jiskoot meewerkte, heeft tot doel een langdurige gedragsverandering te bewerkstelligen en is niet uit op snel resultaat in de zin van gewichtsverlies. Behalve aandacht voor gezonde voeding en beweging, is daarbij ook aandacht voor welzijn. Iedere maandagmiddag komen de vrouwen bij elkaar om wijzer te worden op het gebied van voeding.
Die psychische component van het programma draagt bij aan het succes. ‘Vrouwen die het programma volgden, haalden betere resultaten dan de vrouwen die op eigen houtje een dieet volgden. Niet alleen focussen op voeding maar ook op beweging en de psychische gezondheid zorgde voor het beste resultaat.’
Volgens Jiskoot verminderde deelname aan het programma gevoelens van somberheid en depressie. ‘De vrouwen zaten lekkerder in hun vel en dat hielp hen weer bij het volhouden van het programma.’
Overgewicht en PCOS zijn overigens niet alleen gelinkt aan verminderde vruchtbaarheid, maar ook aan hyperplasie en baarmoederkanker.
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
