Het eten van teveel dierlijke producten, is slecht voor het klimaat en niet meer van deze tijd. Een groep enthousiaste diëtisten lanceerde daarom de ‘Schijf for Life’, een veganistisch alternatief voor de ‘Schijf van Vijf’ die milieu en natuur ontziet (1,2). Een prijzenswaardig ideaal, maar de bedenkers zien één ding over het hoofd: onze omnivore fysiologie.
Het nieuws haalde gisteren het 8-uur Journaal: de ‘Schijf voor Life’. Een alternatief voor de ‘Schijf van Vijf’ van het Voedingscentrum waarbij zuivel en vlees als onderdelen zijn geschrapt. Op het journaal werd het als volgt uitgelegd: ‘Paksoi en broccoli zijn rijk aan calcium, bevatten vezels en fytonutriënten die je niet in koemelk vindt. Je kan dus beter elke dag groene bladgroente eten, dat is supergezond, veel gezonder dan koemelk.’
Veganisme is een levenswijze waarbij dierlijke producten vermeden worden. Een mooi streven gelet op de klimaatproblematiek die nauw samenhangt met de massale vleesproductie. Probleem is echter dat planten en dieren nogal verschillen van elkaar. En dat wij omnivoren zijn: alleseters. Dat zie je onder andere aan ons gebit (3), de relatief korte lengte van onze dikke darm (3), onze behoefte aan vitamine B12 (4,5) en waarschijnlijk ook vitamine K2 (6). Zeer waarschijnlijk heeft homo sapiens zijn relatief grote en complexe hersenen verkregen door het eten van een energie- en micronutriënten- rijke voeding deels bestaand uit vlees, vis en schelpdieren. Zelfs onze naaste verwante, de chimpansee, vergeet dat hij een vegetariër is als hij een termietennest of franjeaap bespeurt. Hij eet ze met huid en haar op en evenzo zijn soortgenoten (3). Jager-verzamelaars eten inderdaad veel groenten en fruit, maar toch betrekken de meesten 45 tot 65 energieprocent uit dierlijk voedsel als het even kan. Slechts 14 procent haalt 56 tot 65 energieprocent uit plantaardig materiaal (7).
Zelfs onze naast verwante, de chimpansee, vergeet dat hij vegetariër is als hij een termietennest of franjeaap bespeurt
Over de langetermijngezondheid van vegetariërs en veganisten is weinig bekend. Ten opzichte van een omnivoor lijkt de vegetariër minder ziektes te hebben die gerelateerd zijn aan obesitas. Maar of dit aan de voeding ligt of hun gehele leefstijl, zoals minder eten en roken, is onzeker (8). Een 18 jaar lange follow-up studie uit 2020 met 29.380 vleeseters, 8.037 viseters, 15.499 vegetariërs en 1.982 veganisten, liet zien dat personen die geen vlees eten, vooral veganisten, een hoger risico hebben op het totale aantal en specifieke fracturen, met name fracturen van de heup (9). In een Finse studie was een lange termijn veganistische voeding geassocieerd met een aantal gunstigere laboratoriumuitslagen (waaronder LDL-cholesterol) maar ook met lagere gehaltes aan sleutelnutriënten, zoals vitamines B12 en D, jodium, selenium en de visolievetzuren EPA en DHA (10).
Probleem met de ‘Schijf for Life’ lijkt dat die voor de meeste mensen mogelijk nog slechter haalbaar is dan de huidige ‘Schijf van Vijf’. In 2012-2016 haalde slechts 1 tot 2 procent van de Nederlandse mannen tussen de 19 en 50 jaar de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid groenten (250 g/dag). Voor fruit (aanbeveling: 200 g/dag) was dit 5 tot 7 procent (11). Er is een reële kans dat invoering leidt tot tekorten van niet alleen vitamine B12, vitamine D, jodium, EPA en DHA (1,2,15,16), maar ook van calcium, zink en ijzer (4,5,10). Suppletie met nog meer (prijzige) pillen lijkt geboden, waardoor onze leefstijl nog verder wordt gemedicaliseerd. De consumptie van vleesvervangers, een vorm van ultra-bewerkte voeding, leidt volgens de bedenkers al snel tot teveel zout en verzadigd vet (2). Of dat nu zo slecht is wordt in de internationale literatuur heftig bediscussieerd (12-16). De drijfveer voor deze alternatieve schijf is zonder meer te prijzen, maar het advies verwaarloost onze evolutionaire achtergrond en daarmee dus onze fysiologie.
1. Optimale voeding, voor mens en milieu. Accessed 20 09 2021.
2. Schijf van Vijf onder vuur: diëtisten komen met vegan alternatief. Trouw. Rianne Oosterom; 19 september 2021, 19:36. Accessed 20-09-2021
3. Milton K. The critical role played by animal source foods in human (Homo) evolution. J Nutr. 2003 Nov;133(11 Suppl 2):3886S-3892S. doi: 10.1093/jn/133.11.3886S. PMID: 14672286.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14672286/
4. Tso R, Forde CG. Unintended Consequences: Nutritional Impact and Potential Pitfalls of Switching from Animal- to Plant-Based Foods. Nutrients. 2021 Jul 23;13(8):2527. doi: 10.3390/nu13082527. PMID: 34444686; PMCID: PMC8398225.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34444686/
5. Marrone G, Guerriero C, Palazzetti D, Lido P, Marolla A, Di Daniele F, Noce A. Vegan Diet Health Benefits in Metabolic Syndrome. Nutrients. 2021 Mar 2;13(3):817. doi: 10.3390/nu13030817. PMID: 33801269; PMCID: PMC7999488.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33801269/
6. Akbulut AC, Pavlic A, Petsophonsakul P, Halder M, Maresz K, Kramann R, Schurgers L. Vitamin K2 Needs an RDI Separate from Vitamin K1. Nutrients. 2020 Jun 21;12(6):1852. doi: 10.3390/nu12061852. PMID: 32575901; PMCID: PMC7353270.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32575901/
7. Cordain L, Miller JB, Eaton SB, Mann N, Holt SH, Speth JD. Plant-animal subsistence ratios and macronutrient energy estimations in worldwide hunter-gatherer diets. Am J Clin Nutr. 2000 Mar;71(3):682-92. doi: 10.1093/ajcn/71.3.682. PMID: 10702160.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10702160/
8. Appleby PN, Key TJ. The long-term health of vegetarians and vegans. Proc Nutr Soc. 2016 Aug;75(3):287-93. doi: 10.1017/S0029665115004334. Epub 2015 Dec 28. PMID: 26707634.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26707634/
9. Tong TYN, Appleby PN, Armstrong MEG, Fensom GK, Knuppel A, Papier K, Perez-Cornago A, Travis RC, Key TJ. Vegetarian and vegan diets and risks of total and site-specific fractures: results from the prospective EPIC-Oxford study. BMC Med. 2020 Nov 23;18(1):353. doi: 10.1186/s12916-020-01815-3. PMID: 33222682; PMCID: PMC7682057.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33222682/
10. Elorinne AL, Alfthan G, Erlund I, Kivimäki H, Paju A, Salminen I, Turpeinen U, Voutilainen S, Laakso J. Food and Nutrient Intake and Nutritional Status of Finnish Vegans and Non-Vegetarians. PLoS One. 2016 Feb 3;11(2):e0148235. doi: 10.1371/journal.pone.0148235. Erratum in: PLoS One. 2016;11(3):e0151296. PMID: 26840251; PMCID: PMC4739591.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26840251/
11. Schuurman RWC, Beukers MH, Van Rossum CTM. Eet en drinkt Nederland volgens de Richtlijnen Schijf van Vijf? Resultaten van de voedselconsumptiepeiling 2012-2016; RIVM-rapport 2020-0082.
https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2020-0082.pdf
12. Muskiet FAJ, Muskiet MHA, Kuipers RS. Het faillissement van de verzadigd vethypothese van cardiovasculaire ziektes. Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 2012; 37: 192-211
https://www.nvkc.nl/sites/default/files/NTKC/2012-3-p192-211.pdf
13. Zinöcker MK, Svendsen K, Dankel SN. The homeoviscous adaptation to dietary lipids (HADL) model explains controversies over saturated fat, cholesterol, and cardiovascular disease risk. Am J Clin Nutr. 2021 Feb 2;113(2):277-289. doi: 10.1093/ajcn/nqaa322. PMID: 33471045.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33471045/
14. Heileson JL. Dietary saturated fat and heart disease: a narrative review. Nutr Rev. 2020 Jun 1;78(6):474-485. doi: 10.1093/nutrit/nuz091. PMID: 31841151.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31841151/
15. Muskiet FAJ. Eten we teveel zout (natrium)? Een holistische kijk op onze Na-K-Ca-Mg en zuur/base balans. Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 2015; 40: 164-193
https://www.nvkc.nl/sites/default/files/NTKC/N60_049408_BW_NVKC_Juli2015_WQ_01.pdf
16. Cook NR, He FJ, MacGregor GA, Graudal N. Sodium and health-concordance and controversy. BMJ. 2020 Jun 26;369:m2440. doi: 10.1136/bmj.m2440. Erratum in: BMJ. 2020 Jun 29;369:m2608. He, J [corrected to He, Feng J]. PMID: 32591335; PMCID: PMC7318881.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32591335/
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
