‘Suikermaxdag’, waarom het niet lukt met de gezonde voedselomgeving

Bij het verbeteren van de voedselomgeving steekt Nederland nog net iets slechter af dan het EU-gemiddelde. ‘Als de politieke wil er niet is dan lukt het niet’, zegt Maartje Poelman, universitair docent ‘consumption and healty lifestyles’ aan Wageningen University & Research. ‘Ook is er een strakke lobby van de industrie.’

Foodwatch heeft vandaag uitgeroepen tot Suikermaxdag voor kinderen in de leeftijd van vier tot acht jaar. Zij hebben hun jaarrantsoen aan vrije suikers al op. Dat wil zeggen, de ruim negen kilo die volgens Wereldgezondheidsorganisatie WHO nog door de beugel kan. De WHO oordeelt dat het, afgezien van tandbederf, niet al veel kwaad kan als we tien procent van onze dagelijkse energiebehoefte uit vrije suikers halen. Voor een kind van twintig kilo zou dat rond 25 gram per dag betekenen, berekent het Zakboek diëtetiek.

De eerste Suikermaxdag viel drie jaar geleden op dezelfde datum. Het is dus niet erger geworden. Maar ook niet beter. Gemiddeld genomen krijgen kleine kinderen twee keer meer toegevoegde suiker binnen – inclusief fruitsap – dan de ruime richtlijn van de WHO. En juist in deze kwetsbare leeftijdsgroep is de overconsumptie het grootst. Dertigers en veertigers gaan pas op 3 november over hun max, vijftigers en zestigers eind december.

Voedselomgeving

Foodwatch roept de overheid op tot het instellen van een suikertaks en strakkere regels voor producenten. Dit soort regels maken deel uit van wat Maartje Poelman van de WUR de ‘voedselomgeving noemt’. Die strekt zich verder uit dan het percentage vrije suikers in kinderdrankjes en een suikertaks. Dan gaat het over de alomtegenwoordigheid van junkfood op straat, op stations, langs de snelwegen, in winkelcentra, supermarkten, tot ziekenhuizen en scholen aan toe. En niet te vergeten, alles wat via de media tot ons komt. Met de telefoon als het wilde westen van de kindermarketing.

Onderzoekers onderscheiden vier voedselomgevingen. Die in de fysieke wereld, een economische, een politieke en een sociaal-culturele waar opvattingen en groepsgedrag het klimaat bepalen.

Poelman bracht met een groepje onderzoekers in kaart wat Europese overheden doen om de boel op te schonen. Ze keken naar 26 beleidsindicatoren, verdeeld over zeven categorieën: productsamenstelling, etikettering, promotie, prijsbeleid, provisie, retail en handel en investeringen.

Van deze indicatoren kreeg 65 procent het oordeel ‘zwak’ en 23 was zeer zwak tot niet bestaand. Alleen de publieke toegankelijkheid van nutriënteninformatie vonden de experts sterk.

Politieke wil

Hoog bovenaan de lijst met aanbevelingen die de auteurs voor de Nederlandse overheid hebben, staan prijsmaatregelen. ‘Sterk bewerkte voedselproducten zijn goedkoper dan veel verse producten’, zegt Poelman in Mediator het magazine van Zon Mw. ‘Als je kijkt naar de aanbiedingen zit daarvan maar liefst zeventig procent niet in de Schijf van Vijf. Het wordt ons dus veel makkelijker gemaakt om ongezonde producten te kiezen.’

Daar moeten overheden hun macht gebruiken: ‘We zien bij corona dat bij een acute crisis alles uit kast wordt getrokken. Dit laat zien dat wettelijke maatregelen in het kader van de volksgezondheid mogelijk zijn. Het biedt wellicht een opening voor structurele maatregelen om overgewicht, obesitas, en voeding-gerelateerde chronische ziekten te voorkomen.’ Nederland is geen voorloper in Europa, constateert Poelman. ‘Hiervoor zijn diverse verklaringen. We hebben tien jaar een neo-liberale regering gehad die maximaal heeft ingezet op individuele keuzevrijheid en gericht is op vrije marktwerking. Als de politieke wil er niet is dan lukt het niet. Ook is er een strakke lobby van de industrie.’

Regulering word gezien als een linkse hobby. Dat het niet zo hoeft te zijn laat het Verenigd Koninkrijk zien. ‘Politiek een conservatief land. Maar het heeft wel een suikertaks ingevoerd. Boris Johnson heeft obesitas en kreeg Covid-19. Nu wil hij een verbod voor online advertenties voor junk food, die vaak op kinderen zijn gericht en voor zulke advertenties op televisie voor negen uur ’s avonds.’