Met de technologie die razendsnel DNA uitleest, maakt ook de kennis over het darmmicrobioom een spectaculaire opkomst door. Nederlandse universiteiten werkten mee aan een groot internationaal onderzoek naar darmbacteriën en sociale status. Dat toont samenhang tussen lagere status en een armoediger microbioom. Een andere studie laat zien hoe zelfgemaakte zuurkool het darmleven kan verrijken.
Elke wetenschappelijke publicatie over darmbacteriën wijdt uit over de niet te onderschatten rol die het darmmicrobioom speelt in de gezondheid van hun gastheer of -vrouw. Zo ook die in vakblad PNAS – waar Nederlandse wetenschappers aan meewerkten. ‘Het beschermt tegen ziekteverwekkers, beïnvloedt de voeding en het metabolisme van de gastheer, traint en moduleert het immuunsysteem en draag bij aan hersenontwikkeling en gedrag.’
Bijgevolg kan onderontwikkeling van het microbioom in de kindertijd, of verstoringen op latere leeftijd, tot de meest uiteenlopende gezondheidsproblemen leiden: ‘Inclusief obesitas, diabetes, arteriosclerose (slagaderverharding), astma, allergieën, depressie en angst.’ De oneindig ingewikkelde interacties tussen de alleen al duizenden soorten bacteriën zijn nog lang niet in kaart gebracht. En daar komen de virussen en schimmels nog bij. Voorlopig blijf het dus moeilijk een gezond darmmicrobioom te onderscheiden van een ongezonde populatie.
Diversiteit is weerbaarheid
Over het algemeen gaat men er vanuit dat diversiteit in het microbioom een voorwaarde voor gezondheid is. ‘Omdat de ecologische theorie als uitgangspunt heeft dat complexere ecologische gemeenschappen ook stabieler en weerbaarder zijn.’ Tussen de bevolking van landen en tussen etnische groepen zijn duidelijke verschillen waargenomen in de samenstelling van het darmleven. Een overeenkomst is echter dat groepen en personen met een lagere sociaal-economisch status een duidelijk minder divers microbioom met zich meedragen.
Precies de groepen die bovengemiddeld vaak lijden aan de eerder genoemde aandoeningen. De invloeden waaraan zij zijn blootgesteld hebben tegelijk een slechte invloed op hun gezondheid als op hun microbioom: ongezond voedsel, stress, milieuvervuiling, sanitaire voorzieningen of toegang tot groene buitenruimten.
‘Vele factoren zijn van invloed op onze gezondheid en gesteldheid’, zegt mede-auteur Bas Dutilh op de website van Radboud UMC. ‘Dit wordt ook wel het ‘exposoom’ genoemd. Oftewel alle zaken waaraan we zijn blootgesteld. Door nieuwe technologieën zoals DNA-sequencing kunnen we al deze factoren nu meten en in kaart brengen hoe ze werken.’
Dat is precies waar de auteurs voor pleiten. Meer onderzoek en samenwerking tussen wetenschap, gezondheidszorg en politiek. ‘Want de omstandigheden die het microbioom vormgeven zijn aan te passen. Het microbioom is een belangrijk instrument om de impact van structurele ongelijkheid, en de gevolgen ervan op de gezondheid, te verzachten.’
Gefermenteerd voedsel en sociale wetenschap
Zonder interdisciplinair onderzoek valt veilig aan te nemen dat workshops voedsel fermenteren zich snellers laten organiseren dan het opkrikken van de SES van complete bevolkingsgroepen. Precies deze praktische aanzet tot de vestiging van een rijker microbioom kozen onderzoekers van de Perdue University in de Amerikaanse staat Tennessee. ‘Een etnobiologische benadering van fermentatie en het microbioom’, schrijven ze in Journal of Ethnobiology and Ethnomidicine, ‘opent een dialoog tussen microbiologie en sociale wetenschappen.’
Leren voedsel te fermenteren om het microbioom te verrijken, werkt dat? Ja, denken de auteurs na een vierdaagse cursus voedsel fermenteren, interviews en genoomsequentie van voedsel- en ontlastingsmonsters. ‘Combinatie van kwalitatieve sociale data met kwantitatieve microbiologische data suggereert dat variatie in cultureel bepaalde fermentatiemethoden, ook verscheidenheid brengt in bacteriële flora. Zelfs onder zeer gelijke soorten voedsel. En het suggereert dat deze voeding de microbiële ecologie in de darm beïnvloedt.’
Voedselpolitiek
Met een clubje studenten, docenten en ‘fermentatie-revivalisten’ gingen de auteurs aan de slag. Ze maakten onder andere ‘Acaraje’ en ‘Dosa’ van bonen, kefir en yoghurt van geitenmelk yoghurt, sake van rijst, miso van rijst en barley, kimchi en zuurkool van groenten. Alle voedingsmiddelen werden bemonsterd en genetisch geanalyseerd. Dat gebeurde ook met de ontlasting van elf deelnemers. Op de eerste vier dagen van de cursus en een week na afloop. De unieke microbiële kenmerken van de verschillende voedingsmiddelen, lieten zich na een week ook identificeren in de ontlasting van de proefpersonen.
In de studie geciteerde deelnemers hadden weinig op met het steriele en gelijkvormige voedsel dat het aanbod domineert. Noch met de reguliere gezondheidszorg die drijft op chemotherapie en antibiotica. De auteurs vonden sporen van tenminste 25 verschillende bacteriestammen – virussen en schimmels konden ze niet meten – die tenminste tijdelijk de biodiversiteit in de darmen van de proefpersonen versterken.
Zelf fermenteren levert unieke smaken op en is daarmee een alternatief voor ‘Walmartization’ van smaak en de industrieel gefermenteerde producten, die meestal gepasteuriseerd zijn of slechts enkele toegevoegde bacteriestammen bevatten. Verder concluderen de auteurs ‘tonen we aan dat er redenen zijn om aan te nemen dat zelf gefermenteerd voedsel probiotische microben in het microbioom kunnen introduceren. Met in potentie gezondheidsvoordelen, tenminste op de korte termijn.’
Uitwisseling van starterculturen, recepten en informatie over bereidingswijzen, als alternatief voor de voedselindustrie. ‘Dit bioculturele onderzoeksthema suggereert het belang van deze probiotica als onderdeel van een groter voedselsysteem dat gebruik maakt van sociale en biologische netwerken.’
“Making kimchi” by KOREA.NET – Official page of the Republic of Korea is licensed under CC BY-SA 2.0
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
