Ze maken bakpapier hittebestendig, textiel vuil- en waterafstotend en zorgen dat kartonnen koffiebekers niet lekken. Poly- en perfluoralkylstoffen, afgekort PFAS, heten ze. Duits onderzoek vond chemicaliën uit deze groep in alle kinderen. In 28 procent van hen zelfs boven de grens die als veilig beschouwd wordt.
Het probleem van deze grote groep chemische verbindingen is tweeledig. Ze breken zeer moeilijk af en ze zijn schadelijk. Via de lucht en het water verspreiden deze stoffen zich over de aardbol. Door hun eigenschap zich aan vetten te binden, belanden ze in de voedselketen. PFAS zijn gevonden in Zwitserse bergmeren en boven de poolcirkel in zeehonden en ijsberen.
Volgens het Umweltbundesamt (UBA) is grotendeels onbekend hoe PFAS op mens en milieu uitwerken. De Duitse evenknie van het RIVM stelt dat ze in mensen kunnen leiden tot een grotere infectiegevoeligheid en hogere cholesterolwaarden. Ook kan het de effectiviteit van vaccinaties verminderen en een verlaagd geboortegewicht tot gevolg hebben.
DDT, ftalaten en bioziden
In opdracht van het UBA, onderzocht het Robert Koch-Instituut welke chemicaliën kinderen met zich meedragen. Verdeeld over 170 gemeenten, representatief voor heel Duitsland, werden 2.300 kinderen van 3 tot 17 jaar onder de loep genomen. Uit de eerste analyses van het huisstof, de binnenlucht, bloed- en urinemonsters, leidt Marike Kolossa van het Umweltbundesamt goed en slecht nieuws af.
Het goede nieuws is dat de aanwezigheid afneemt van chemicaliën die in het verleden verboden zijn, vertelt ze op de Duitse radio. ‘In vergelijking tot andere Europese landen en industrielanden ligt de belasting van schadelijke stoffen in veel gevallen duidelijk lager. Dat komt ook, omdat wij sinds de jaren tachtig systematisch onderzoek doen en bij een hoge belasting steeds zinvolle maatregelen konden treffen.’ Als voorbeeld noemt ze het verbod op amalgaanvullingen in melktanden en de beperking van weekmakers in plastic.
Weekmakers van de categorie ftalaten en amalgaan zijn als gevolg daarvan op de terugtocht. Hoe langzaam dat kan gaan, illustreert het sinds decennia verboden insecticide DDT. Het wordt nog steeds in het bloed aangetroffen, met name in de voormalig Oost-Duitse deelstaten.
Het slechte nieuws: nu zijn het de alternatieve weekmakers die opduiken en zorgen baren. Kolossa: ‘Ze horen niet in ons lichaam thuis. Deze stoffen zouden de werking van genen kunnen beïnvloeden. De standaard tests op basis waarvan deze stoffen op markt worden toegelaten, kijken niet naar dit soort mechanismen. Wat deze stoffen op moleculair en op celniveau doen, weten we niet. ’
Hetzelfde geldt voor parabenen. Deze hormoonactieve substanties, vooral bekend uit cosmetica, zijn op de terugtocht. De isothiozolinonen stomen daarentegen op. Over deze conserveerstof is nog weinig meer bekend dan dat het allergische reacties kan uitlokken. Kolossa: ‘Deze stoffen zitten ook in verf, waardoor ze een probleem voor de atmosfeer in huis kunnen vormen.’
Afschaffen
De berichtgeving op de site van het UBA concentreert zich op PFAS. In de bloedmonsters kwamen twee van de meest problematische subgroepen in 21 procent (PFOA) en 7 procent (PFOS) voor in hoeveelheden boven de waarden die als veilig gelden.
Directeur Dirk Messner wijst daar op de onbekende gevolgen voor de langer termijn. ‘Daarom proberen wij, samen met andere Europese landen, deze stoffen in de EU zo veel als mogelijk te verbieden. Dat is vanuit het voorzorgsprincipe de juiste stap.’ Een totaalverbod van alle 4.700 verschillende PFAS-verbindingen zal er niet van komen. Uitzondering ziet Messner voor ‘werkelijk noodzakelijke’ toepassingen, zoals in medische apparaten en beschermende kleding voor de brandweer. ‘Deze tak van chemie heeft voor mij weinig toekomst.’
Gezien de enorme variëteit binnen deze groep ziet het UBA ook weinig in het verbieden van afzonderlijke verbindingen. Samen met zusterorganisaties uit Nederland, Denemarken, Zweden en Noorwegen werkt het instituut daarom aan een vergaand algemeen verbod binnen het raamwerk van de EU-verordening REACH, dat de productie en het gebruik van chemicaliën regelt. Binnen dat kader gebeurt al het een en ander. Per 1 juli is de productie van PFOA, een bijzonder hardnekkige subgroep, binnen de EU verboden.
Meer over PFAS, PFOS en PFOA en waar het inzit, vindt u op deze pagina van Milieu Centraal.
Beeld: “2003_0504_153212AA” by hslo is licensed under CC BY-SA 2.0
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
