Alsof Afrika geen problemen genoeg heeft, staat het op de drempel van een pandemie aan metabole ziekten. Nederlandse wetenschappers registreren hoe de veranderende leefstijl samengaat met het verdwijnen van beschermende plantstoffen in het bloed en de opkomst van metabolieten die met de cholesterolstofwisseling te maken hebben. De onderzoekers willen onder andere uitvinden of Afrikanen gevoeliger zijn voor welvaartsziekten dan Europeanen.
Ook Afrika urbaniseert. In Tanzania heeft de trek van het platteland naar de steden, een dramatische impact op de volksgezondheid. ‘In vergelijking met tien jaar geleden wordt daar nu veel meer fastfood gegeten, mensen bewegen er minder en er wordt steeds meer gerookt. Je ziet er veel mensen met suikerziekte en de complicaties daarvan. Zoals infecties aan de voeten.’
Aan het woord is Internist-infectioloog Quirijn de Mast van Radboudumc. Aan Mediator, het magazine van de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek ZonMw, vertelt hij over de voortgang van de in 2018 gestarte TransMic-study. ‘We hebben nog niet gepubliceerd. Ik kan al wel zeggen dat dieet duidelijk van invloed is op ontstekingsreacties en op de werking van het immuunsysteem.’
Beschermende plantstoffen
Het Tanzaniaanse traditionele dieet bevat veel vezels, groenten en fruit en weinig vlees en vetten. ‘Dit bevat grote hoeveelheden beschermende stoffen, zoals bepaalde flavonoïden. Tanzanianen met dit voedingspatroon hebben in hun stofwisseling veel metabolieten, afkomstig uit voeding, waarvan we in het lab een ontstekingsremmende werking zien uitgaan.’
Omgekeerd vinden de onderzoekers onder de deelnemers met een ‘stedelijk voedingspatroon’ juist veel metabolieten die een rol spelen in de cholesterolstofwisseling. Van der Mast: ‘Gegevens als deze geven een onderbouwing voor het stimuleren van het traditionele dieet in Afrika.’ En dat is hard nodig want er is geen zorgsysteem om de ‘enorme toename van het aandeel welvaartsziekten in Afrika’ op te vangen. ‘Preventie is essentieel.’
Genen, darmbacteriën en metabolieten
Gezien de grote genetische variatie op het Afrikaanse continent, nemen de onderzoekers behalve 300 Tanzanianen, ook een groep uit het Burkina Faso onder de loep. Daarbij worden technieken gebruikt die de onderzoekers in staat stelt de activiteit, structuur en eiwit- en stofwisselingsproducten van alle genen gelijktijdig te analyseren.
Er wordt gekeken naar genetische variatie, de invloed en samenstelling van het darmleven en naar de invloed van actieve RNA-moleculen op cellulaire processen en ontstekingsfactoren. Daarbij komen de stofwisselingsproducten – metabolieten – aan bod. Daarvan zijn er in het bloed ongeveer tweeduizend te meten.
Behalve het stimuleren van een traditioneel voedingspatroon hopen de onderzoekers ook effectieve ontstekingsremmers op het spoor te komen. Vergelijking met Europese data moet uitwijzen of Afrikanen een Westers dieet slechter bekomt dan Europeanen. Momenteel neigt men ernaar dat aan te nemen. Een oorzaak zou de veel hogere infectiedruk kunnen zijn waaraan Afrikanen zijn blootgesteld. Hun actieve immuunsysteem zou daardoor extra gevoelig op ongezonde voeding reageren.
Aan de TransMic-studie doen ook de universiteit van Florence mee, het Limes Instutuut in Bonn en onderzoekers van het Kilimanjaro Christian Medical Centre. Deze studie is onderdeel van het Human Funcitional Genomics Project, dat onder leiding staat van Mihai Netea, hoogleraar experimentele geneeskunde aan het Radboudumc. Netea ontving in 2016 de Spinopremie voor zijn onderzoek naar de werking van het afweersysteem.
Beeld: Fanny Schertzer
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
