‘Elke dag een glas melk helpt tegen dikke darmkanker.’ In de media verscheen onlangs de aanbeveling om ons glas bier of wijn te vervangen door een glas melk. Een curieus advies. Wie écht iets wil doen om kanker te voorkomen, kan beter proberen om eerst de achterliggende mechanismes te begrijpen. Gezondere voedselkeuzes volgen dan meestal vanzelf.
Aanleiding voor de uitspraak van Ellen Kampman, hoogleraar Voeding & Gezondheid in Wageningen, was het verschijnen van een studie waarin wordt aangetoond dat het drinken van alcoholische dranken geassocieerd is met meer dikke darmkanker en het drinken van melk met minder dikke darmkanker. Ook het eten van rood vlees en bewerkt vlees was met een hoger risico geassocieerd.
De gegevens komen van 542.778 vrouwen van gemiddeld 60 jaar die gedurende gemiddeld 16,6 jaar werden gevolgd. Van deze vrouwen kreeg 2,3 procent dikke darmkanker. Vrouwen die éen glas melk per dag dronken, scoorden een 17 procent lager risico om de ziekte te krijgen.
Een lager risico werd ook gevonden voor de consumptie van fruit, volle granen, koolhydraten, vezels, foliumzuur en vitamine C. Oftewel: de personen die dikke darmkanker kregen, aten waarschijnlijk teveel vlees ten opzichte van groente en fruit.
Dat rood vlees en vooral bewerkt vlees de kans op dikke darmkanker verhogen, is reeds lang bekend. Rood en bewerkt vlees worden verantwoordelijk gehouden voor het ontstaan van een relatief klein gedeelte van dikke darmkanker: zo’n 10 procent. Dat melk en calciumsupplementen het risico verlagen is eveneens goed bekend. De relevante vraag is echter waarom deze effecten optreden.
In 2023 kregen 12.188 mensen in Nederland de diagnose dikke darm- en endeldarmkanker. Het merendeel is 50 jaar of ouder. Opvallend is dat ook het aantal jonge mensen (18-50 jaar) met dikke darmkanker in de afgelopen jaren snel stijgt. Hoe kan dit toenemen, terwijl de mens gedurende zijn bestaan altijd rood vlees heeft gegeten?
Het slachtvee dat in de supermarkt ligt is meestal ‘vetgemest’
In de literatuur worden diverse oorzaken genoemd. Vooral (haem) ijzer speelt een rol. Dat zit in de eiwitten myoglobine en hemoglobine en die vind je vooral in rood vlees. IJzer bevordert het ontstaan van kankerverwekkende stoffen bij de bereiding, waarbij vlees vaak tot hoge temperaturen wordt verhit. Dus bij het bakken, braden en grillen. Ook in ons lichaam bevordert ijzer het ontstaan van zulke stoffen door de oxidatie van meervoudig onverzadigde vetzuren en reacties van het nitriet in bewerkt vlees. Sporen van de inwerking van zulke kankerverwekkende stoffen zijn teruggevonden in de vorm van karakteristieke mutaties in dikke darmtumoren.
Zuivel heeft een gunstig effect vanwege het hoge calciumgehalte. Calcium bindt de galzuren en vrije vetzuren in onze darmen. In hun vrije vorm kunnen galzuren onze darmwand irriteren waardoor kanker kan ontstaan. Het slachtvee dat in de supermarkt ligt, is veelal ‘vetgemest’. Hoe meer vet je eet, hoe meer vrije vetzuren en ook meer galzuren je nodig hebt om ze op te nemen in de darm. Ook remt calcium in ons lichaam het ontstaan van kankerverwekkende stoffen uit meervoudig onverzadigd vetzuren en nitriet in bewerkt vlees.
Andere stoffen die deze ongunstige processen remmen, zijn de fytochemicaliën uit kruiden, groente en fruit, en antioxidantia zoals de vitamines C en E. Dat doen ze zowel in ons lichaam als bij de verhitting van vlees in de pan. Helaas bevat het vetgemeste supermarktvlees nagenoeg geen fytochemicaliën, want kruiden zitten niet in hun voer. Tegen het bereiden van vlees tot ‘well done’ en ‘blackened’ is overigens letterlijk ‘geen kruid gewassen’.
Wat is dus het nut van een glas zuivel? Met een glas melk voorkom je deels de schadelijkheid van galzuren en de vorming van kankerverwekkende stoffen. Maar met teveel vet vlees ten opzichte van groente en fruit, is dit het aanpakken van het gevolg van een slechte leefstijl, terwijl de oorzaak blijft bestaan. Logischer lijkt een voeding met veel groente en fruit met een klein, kwalitatief goed, stukje vlees, dat je niet vernielt door het te bereiden op te hoge temperaturen. Zo’n advies is gunstig voor het gewicht, bloedvetten, glucose, bloeddruk, hart en vaten, en het verkleint het risico op meerdere types kanker dan colonkanker alleen.
Voor wie zijn ongezonde leefstijl met weinig groente en fruit en veel rood en bewerkt vlees wil handhaven, is het advies voor melk of calciumsupplementen misschien nog niet zo gek. Daarbij moet je je wel realiseren dat een hoge calciuminname onze magnesiumstatus geen goed doet, en calciumsupplementen geassocieerd zijn met meer hart- en vaatziekte. Het is niet meer dan een lapmiddel tegen een ongezonde leefstijl.
De wetenschappelijke verantwoording inclusief 119 referenties naar de literatuur leest u hier.
Beeld: Afbeelding gemaakt met AI-technologie van OpenAI
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
