Onderzoek in gezonde oudere Amerikanen toont dat ‘gezond’ geachte vitamine B 12-waarden niet volstaan om het brein voor aftakeling te behoeden. ‘Onze bevindingen zijn van kritisch belang om de ‘biologisch afdoende’ B12-waarden te heroverwegen’, schrijven Canadese en Amerikaanse onderzoekers in Annals of Neurology.
Cobalamine (vitamine B 12) is onmisbaar bij de aanmaak van rode bloedcellen, voor een normale werking van het zenuwstelsel en de aanmaak van myeline, de vettige stof die zenuwcellen omhult. Je zult er niet snel een tekort aan oplopen, omdat het de enige wateroplosbare vitamine is waar het lichaam een voorraad van aanlegt. Die voorraad is tussen de 2 en 5 milligram groot. Dat lijkt misschien weinig, maar is twee- tot vijfduizend keer groter dan de gemiddelde dagelijkse behoefte waar de Gezondheidsraad mee rekent (2 microgram/mcg).
Maagzuurremmers
Dus ook al komt B12 behalve in zeewier alleen in dierlijke producten voor, kan het jaren duren voordat een veganist die deze vitamine vergeet te slikken, tegen tekorten aanloopt. Toch komt het voor. En lang niet alleen bij veganisten en strikte vegetariërs. Omdat de biologische beschikbaarheid van deze vitamine ook afhangt van een goede maagwerking. Voor de opname in de darm is namelijk een glycoproteïne uit de maag nodig en voldoende maagzuur. Iets wat gezien de 2,8 miljoen Nederlanders die volgens Zorginstituut Nederland maagzuurremmers slikken, lang niet bij iedereen het geval zal zijn.
Grijs grensgebied
Internationaal is dezelfde grenswaarde afgesproken waaronder sprake is van een vitamine B12-tekort: 148 pmol per liter bloed. Internationaal klinkt ook kritiek op deze harde afkapwaarde en op de wetenschappelijke onderbouwing ervan. In Nederland onder meer verwoord door klinisch chemicus Frits Muskiet en Lisbeth Mathus-Vliegen, in een artikel voor Huisarts en Wetenschap. ‘Een referentiewaarde is echter geen streefwaarde, zeker niet bij vitamines. Dichotomiseren (opdelen, red.) in ‘normaal’ en ‘verlaagd’ negeert de geleidelijkheid van elke overgang van adequaat naar inadequaat.’
Het artikel van Muskiet en Mathus-Vliegen bekritiseert het standpunt van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) over de diagnostiek van vitamine B12-tekorten. ‘In zijn koele epidemiologische benadering en in zijn verwerping van het mogelijke verband met neurodegeneratieve aandoeningen miskent het NHG-standpunt de potentiële ernst van een subklinische vitamine B12-deficiëntie voor de individuele patiënt, terwijl zo’n tekort eenvoudig te verhelpen is.’ De aandoeningen die met laag-normale waarden in verband worden gebracht: cognitieve achteruitgang, alzheimer, vasculaire dementie, parkinson en depressie.
Nieuwe definitie nodig
Nieuw onderzoek in 231 gezonde volwassen ondersteunt deze vermoedens. De leeftijd van de uit Californië afkomstige deelnemers lag rond 71 jaar. Gemiddeld (mediaan) was hun vitamine B12-spiegel 415 pmol per liter. Deelnemers met lagere waarden, maar boven eerder genoemde grenswaarde, deden het slechter op tests die hun cognitieve en visuele verwerkingssnelheid scoorden. Daarbij wezen MRI-scans uit dat de witte massa van hun brein in slechtere conditie was. De effecten waren bij hogere leeftijden meer uitgesproken. Het lijkt er dus op dat de subtiele nadelen van een lage vitamine B12-spiegel in de loop der jaren optellen en vooral voor ouderen van belang zijn.
‘Naast het herdefiniëren van B12-deficiëntie’, zegt onderzoeker Alexandra Beaudry-Richard op de website van de University of California San Francisco, ‘zouden artsen suppletie moeten overwegen in oudere patiënten met neurologische symptomen, ook als hun waarden binnen de normale grenzen liggen.’
Meer onderzoek
Naast de simpele boodschap dat we er verstandig aan doen een hogere B12-spiegel na te streven, onderstreept de publicatie in Annals of Neurology de noodzaak van meer onderzoek. Met name waar het om de interpretatie van bloedonderzoek gaat. De bepaling van vitamine B12 alleen zegt namelijk lang niet alles. Bij de deelnemers met lagere waarden waren de negatieve effecten bijvoorbeeld met name duidelijk als er tegelijk sprake was van een lage hoeveelheid van een transporteiwit (Holotranscobalamine) dat B12 de cel in transporteert.
Aan de andere kant van het spectrum bleken hoge waarden B12 gerelateerd aan hogere waarden van Tau-proteïnen wat eveneens wijst op neurologische schade (plaque), in dit geval in de grijze massa. Maar dit verband bestond alleen bij gelijktijdige hoge waarden van een glycoproteïne (holohaptocorrine) die vitamine B12 bindt.
En zo is er waarschijnlijk nog veel meer. Muskiet en Mathus-Vliegen vragen in hun eerder aangehaalde artikel bijvoorbeeld aandacht voor interacties tussen nutriënten. Zo kan een hoge inname van folaat en tekort aan B12 maskeren ‘terwijl de neurologische schade aanhoudt’. Omgekeerd kan een tekort aan folaat voor ‘fout-verlaagd’ B12 te zien geven.
Wat de leek hier veilig uit kan halen is het belang van een gezond en gevarieerd voedingspatroon met veel groene bladgroenten (folaat!) en het belang van een ruim voldoende inname van vitamine B 12.
Belangrijke bronnen van B 12
Om niet onder de (door velen dus betwiste) grens van 148 pmol per liter te komen, rekent de Gezondheidsraad zoals gezegd met een ‘gemiddelde dagelijkse behoefte’ van 2 mcg. De daarbij horende ‘aanbevolen dagelijkse hoeveelheid’ houdt de raad vanaf een leeftijd van 14 jaar 2,8 mcg aan. Bij zwangerschap en borstvoeding is gelden hoeveelheden van 3,3 en 3,8 mcg.
Met vegetarische voeding kom je een heel eind. De twee eidooiers uit het oorspronkelijke Moermandieet leveren circa 4 mcg op. Kefir en biogarde ongeveer 0,4 mcg per ons en kaas 0,4 mcg per twintig gram.
Biefstuk levert minder B12 op dan eidooier, namelijk 2 mcg per 100 gram. Wie geen moeite heeft met vlees kiest wat deze vitamine betreft voor orgaanvlees. Bij voorkeur runderlever: 164 mcg per ons. Maar binnen de MMV-voedingsrichtlijnen zit u ook veilig. Vette vis (7 mcg), maar vooral sardines (15 mcg), garnalen (17mcg), oesters (16mcg) en mosselen (20 mcg) zijn rijke bronnen.
Beeld: OpenAI
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
