Is sint-janskruid een vaag middel van nog vagere wonderdokters? En hoe zit het eigenlijk met kava, valeriaan, vitamine D en magnesium? Het blad Psychologie deed onderzoek.
Doen voedingssupplementen en kruidenpreparaten wel echt iets voor ons welzijn? Jaarlijks worden er in ons land voor tientallen miljoenen van verkocht. Maar helpen al die middelen echt?
Die vraag inspireerde Psychologie tot een nadere verkenning.
Placebo
Sceptici schrijven de vermeende heilzame werking doorgaans toe aan het placebo-effect. Een andere verklaring is dat mensen vaak naar zelfzorgmiddelen grijpen als hun klachten al op hun hoogtepunt zijn, en het is nu eenmaal een feit dat de meeste klachten daarna gewoon weer overgaan. Zo gemakkelijk kunnen veel middelen echter niet worden afgeserveerd.
Sint-janskruid bewezen effectief tegen depressie
Sint-janskruid. De plant bevat onder andere de stoffen hypericine en hyperforine. Die blijken in de hersenen hetzelfde effect te hebben als reguliere antidepressiva: ze remmen de heropname van serotonine, noradrenaline en dopamine.
De werkzaamheid van sint-janskruid is vastgesteld in diverse gerandomiseerde studies, zo stelde Psychologie vast. Het blijkt even goed te werken tegen milde depressies als synthetische antidepressiva, met –let op- minder tot veel minder bijwerkingen. Daardoor heeft sint-janskruid een goede reputatie. De Depressie Vereniging geeft er zelfs de voorkeur aan boven synthetische middelen. De vereniging doet dat op advies van prof.dr. Brenda Penninx van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Penninx staat bekend als een autoriteit op dit gebied.
Overleg met apotheker
Wie ook nog andere middelen gebruikt, moet uitkijken. Sint-janskruid vermindert de betrouwbaarheid van de anticonceptiepil en de werking van onder meer cholesterolverlagers en chemotherapeutica. Ook is het onveilig om sint-janskruid te combineren met een regulier antidepressivum, omdat dit een overdosis serotonine kan veroorzaken. Die kan leiden tot rusteloosheid, flauwvallen en zelfs de dood. Mensen met een bipolaire stoornis kunnen van sint-janskruid manisch worden.
Het is mogelijk om over te stappen van een synthetisch antidepressivum (paroxetine bijvoorbeed) op sint-janskruid. Doe dat altijd in overleg met uw apotheker.
Wisselend
Evenals andere antidepressiva werkt sint-janskruid pas na enkele weken.
Een betrouwbaar en geregistreerd middel op basis van sint-janskruid is Hyperiplant. De apotheek verstrekt het alleen op doktersrecept. De patiënt moet het –gek genoeg- zelf betalen.
Van de preparaten bij de drogist zijn de zuiverheid en hoeveelheid werkzame stof niet altijd gelijk. Dat kan leiden tot wisselende stemmingen.
Kava bewezen effectief tegen angst
Kava is een plant die groeit op eilanden in de westelijke Stille Oceaan. Uit verschillende gerandomiseerde, placebogecontroleerde studies en overzichtsstudies komt naar voren dat kava angst remt zonder je erg te versuffen, aldus Psychologie. Daarmee lijkt het een goed alternatief voor benzodiazepines (zoals de bekende ‘pammetjes’). Wel is het effect relatief klein, dus voor de behandeling van zware, acute angst lijkt het niet geschikt.
Vijftien jaar geleden kwamen er in Duitsland meldingen van leverschade na gebruik van kavaproducten. Dat leidde tot een verbod op kava in de meeste Europese landen. Naderhand bleek dat in de producten die de leverschade waarschijnlijk hadden veroorzaakt, niet alleen worteldelen van de plant waren verwerkt, maar ook (giftige) stengels. Ook zou de bereidingswijze hebben afgeweken van de traditionele bereidingswijze.
Terughoudend
Onder strenge voorwaarden wordt kava in Duitsland tegenwoordig weer toegelaten. Waarschijnlijk komt het ook in de rest van Europa weer op de markt. De American Botanical Council adviseert een terughoudend gebruik, en raadt aan om geen kava te gebruiken bij leverproblemen, bij gebruik van medicijnen die de leverwerking beïnvloeden of bij geregeld alcoholgebruik.
Zodra kava in Nederland weer beschikbaar komt, is het een optie voor wie zich angstig of gejaagd voelt. Ook kun je kava-thee gebruiken als alternatief voor alcohol.
Valeriaan bewezen effectief tegen stress
En dan valeriaan. Wie kent het niet? Wie examen moet doen, moet afrijden of in spanning verkeert over de uitslag van een medisch onderzoek, grijpt naar valeriaan.
Weggegooid geld? Helemaal niet. Uiteenlopende studies laten zien dat valeriaan inderdaad een kalmerende werking heeft. Verder laten verschillende studies een effect zien op de uitgerustheid na het slapen (niet op de slaapduur).
Bijwerkingen van valeriaan zijn zeldzaam. Neem het overdag niet in in combinatie met andere verdovende middelen zoals alcohol of benzodiazepines, omdat je dan wel erg suf kunt worden. Oppassen met autorijden, omdat je minder alert kunt zijn.
Het kan een paar weken duren voor de effecten van valeriaan goed merkbaar worden, dus een pilletje tegen acute stress is het niet.
Magnesium bewezen effectief tegen chronische stress
Magnesium is een mineraal dat een belangrijke rol speelt bij veel hersenprocessen. Het zit van nature in noten, bananen, groenten en peulvruchten.
Bij chronische stress of intensief sporten ‘verstook’ je veel magnesium en kan een tekort ontstaan. Vandaar dat sporters extra magnesium gebruiken. Het kan spierkramp voorkomen. Een ‘kort lontje’, lusteloosheid en een laag libido kunnen eveneens een tekort aan magnesium als oorzaak hebben.
Zenuwstelsel
Het aanvullen van een magnesiumtekort heeft zin, zo blijkt uit onderzoek. Zelfs de strenge Europese Voedselveiligheidsautoriteit (Efsa) ziet het nut hiervan in. Het heeft de claim goedgekeurd dat magnesium bijdraagt aan vermindering van vermoeidheid, goed is voor het zenuwstelsel en bijdraagt aan het concentratievermogen.
In geval van chronische stress, intensieve lichaamsbeweging of ongezonde voeding is magnesium aan te raden.
Zeldzaam?
Een aantal preparaten op de markt bevatten meer magnesium dan de door de Europese Voedsel- en Warenautoriteit vastgestelde veilige bovengrens van 250 mg per dag. Een overdosis kan tot diarree leiden, en een langdurige overdosis tot hartritmestoornissen. Magnesium kan de opname van antibiotica belemmeren.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie krijgt zo’n twintig procent van de West-Europese volwassenen niet de dagelijks aanbevolen hoeveelheid magnesium binnen. Wonderlijk is om die reden het standpunt van het Voedingscentrum dat een tekort in Nederland zeldzaam is.
De huisarts kan een tekort vaststellen op basis van een bloedtest.
Er zijn verschillende soorten magnesiumpreparaten verkrijgbaar. Kies bij voorkeur magnesiumcitraat en geen magnesiumoxide, omdat dit laatste veel moeilijker wordt opgenomen en snel laxerend werkt. Anders ligt dat als laxatie het doel is van de magnesiumtoediening. In ziekenhuizen komt dat wel voor.
Vitamine D bewezen effectief tegen psychische klachten
Over vitamine D is al heel veel geschreven. Diverse onderzoeken legden een verband tussen een lage vitamine-D-spiegel en psychische klachten, waaronder depressie. Daarmee is niet bewezen dat vitamine-D-supplemementen helpen tegen depressie. Wel zijn er aanwijzingen dat het aanvullen van een tekort je energieniveau kan doen toenemen.
Onderzoekers schatten dat een op de drie kinderen en meer dan de helft van de ouderen in Nederland een vitamine-D-tekort heeft. Daarnaast heeft een deel van de Nederlanders een relatief lage spiegel, waarbij ook al problemen kunnen ontstaan. Dit komt veel voor bij mensen met een donkere huid, mensen die weinig buiten komen en mensen die alleen met een dikke laag zonnebrandcrème naar buiten gaan. Supplementen kunnen dan zin hebben, al zijn er aanwijzingen dat zon beter werkt. Je vitamine-D-spiegel kan worden bepaald met een bloedtest.
Veilig
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 10 microgram vitamine D is beslist veilig. Gezaghebbende farmacologen, zoals dr. Gert Schuitemaker, vinden dat die norm te laag is. In de VS wordt een hogere norm gehanteerd. Een langdurig zeer hoge dosis kan schade aan hart, nieren en bloedvaten veroorzaken.
Vitamine D3 (cholecalciferol) is de best opneembare vorm. Vrijwel alle supplementen bevatten tegenwoordig D3.
Beeld: infodiseases.com
Nog geen lid van MMV? WIE NU LID WORDT, KRIJGT €9,95 KORTING OP HET MMV-KOOKBOEK SNEL & GEZOND. Ook ontvangt u als lid 10 keer per jaar ons magazine Uitzicht. Meld u hier aan! Het kookboek bestellen kan hier.
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
