Je bent wat je eet. En dat geldt ook voor vissen. Wilde zoutwatervissen halen hun EPA en DHA uit de voedselketen die begint bij het fyto- en zoöplankton in de zee (1,2). Kweekvis wordt gevoerd met vismeel en visolie van wilde vis. Het is slimmer om deze vissen rechtstreeks op te eten.
Sprot, haring en makreel rechtstreeks opeten, lijkt slimmer
Met vismeel en -olie van wilde vis groeit kweekvis beter dan met (veel goedkopere) plantaardige oliën, bleek in 1997. De tijd leert dat het niet slim is om ‘vis met vis’ te voeren. Daarvoor keken onderzoekers hoeveel van de nutriënten in het visvoer voor gekweekte vis – calcium, jodium, ijzer, omega-3 vetzuren, vitamine B12 en vitamine A, vitamine D, zink en selenium – uiteindelijk terechtkwam in de zalm die ermee opgekweekt werd.
De eerste zes nutriënten bleken hoger in het visvoer dan in de zalm die het had opgegeten. De vitamine D was gelijk en zink en selenium waren hoger. Dit kwam door aanvullend voer dat afkomstig was van het land. Daarom bevatten ze ook meer omega-6 vetzuren (3a).
Wat zit er in het visvoer? Dit bestaat uit ansjovis, sprot, menhaden, wijting, Noorse kabeljauw, haring en makreel. Per gram leveren deze vissen 50 procent meer ijzer, omega-3 vetzuren, vitamine B12 en vitamine A dan een gram (eetbaar deel) van een gekweekte zalm. Ze rechtsreeks opeten lijkt dus slimmer (3). Los daarvan speelt het ‘voedselkolonialisme’ waarvan de Noorse zalmindustrie wordt beschuldigd. De ansjovissen kwamen uit Peru en de Grote oceaan en hadden dus een flinke en kostbare reis achter hun (vermalen) vinnen voor ze eindigden in die Noorse kweekzalm. Hoogwaardige voeding die anders lokaal in Peru, de Stille oceaan en West-Afrika kon worden gegeten. In de Sub-Sahara Afrikaanse landen heeft 62 procent van de kinderen een tekort aan ijzer, zink en vitamine A. Ze eten slechts 38 procent van de aanbevolen hoeveelheid aan voeding uit de zee. In Senegal en Gambia komt 65 procent van de dierlijk eiwit consumptie uit visjes die aan het zeewater oppervlakte zwemmen.
‘Vis voeren met vis’ is niet alleen weinig duurzaam, maar gaat dus ook ten koste van de ontwikkelingslanden. De zalmindustrie eist momenteel 44 procent van de wereld visolie op en haalt al jaren meer vis uit de oceaan dan er door natuurlijke aanwas bij kan komen (4). Om nog maar te zwijgen over de antibiotica die nodig is, omdat die gekweekte vissen op elkaar worden gepropt (5,6). Om het hoge visolieverbruik tegen te gaan, staat de Noorse voedselveiligheid autoriteit het voortaan toe om ook EPA en DHA uit genetisch-gemodificeerd koolzaad te gebruiken. Tegenwoordig een koud kunstje om de juiste stukjes DNA uit plankton in zo’n plant te stoppen. Voilà: vissen die daarmee worden gevoed doen het beter, hebben hogere omega-3 gehaltes, minder donkere plekjes en een mooiere kleur (7).
De volgende stap is ongetwijfeld om die kweekvis op zeer efficiënte wijze hun eigen EPA en DHA te laten maken uit de meest goedkope plantaardige bron, zoals in 1999 al werd geopperd (2). En dan maar hopen dat er nog genoeg calcium, jodium, ijzer en vitamines A, D en B12 in zit. Helaas komen we steeds verder af te staan van de natuur. De uitspraak ‘Al wat leeft en groeit en ons altijd weer boeit’, waarmee bioloog dr. Fop. I. Brouwer zijn inspirerende praatjes vroeger afsloot (8), verbouwde zijn kleindochter dr. Janneke Dijck-Brouwer tot: ‘Met al wat leeft en groeit wordt tegenwoordig geknoeid’ (9).
1. Sargent JR. Fish oils and human diet. Br J Nutr. 1997 Jul;78 Suppl 1:S5-13. doi: 10.1079/bjn19970131. PMID: 9292771.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9292771
2. Sargent JR, Tacon AG. Development of farmed fish: a nutritionally necessary alternative to meat. Proc Nutr Soc. 1999 May;58(2):377-83. doi: 10.1017/s0029665199001366. PMID: 10466180.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10466180
3. Willer, D. F., Newton, R., Malcorps, W., Kok, B., Little, D., Lofstedt, A., … & Robinson, J. P. (2024). Wild fish consumption can balance nutrient retention in farmed fish. Nature Food, 1-9.
https://www.nature.com/articles/s43016-024-00932-z
3a. Megdal PA, Craft NA, Handelman GJ. A simplified method to distinguish farmed (Salmo salar) from wild salmon: fatty acid ratios versus astaxanthin chiral isomers. Lipids. 2009 Jun;44(6):569-76. doi: 10.1007/s11745-009-3294-6. Epub 2009 May 19. PMID: 19452184; PMCID: PMC2697370.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19452184
4. Herrmann M. Norway Farmed Salmon Industry Accused of ‘Food Colonialism’ in New Report. Research reveals industrial salmon producers are depriving communities in West Africa of vital nutrients to fuel salmon consumption in wealthy countries like the UK. Jan 31, 2024 @ 14:50, Accessed 23 04 2023
5. Facts about Norwegian salmon, accessed 23-04-2024
https://norwegianseafoodcouncil.com/aquaculture/salmon/facts-about-norwegian-salmon
6. Norway’s salmon sector continues to dial down antibiotics use, accessed 23-04-2024
7. Novel omega-3 source gains approval for use in Norwegian aquafeeds. Research from Nofima has demonstrated that when fish consume oil containing marine omega-3 from genetically modified canola, their omega-3 levels rise, pigmentation improves and they have fewer dark spots. 4 January 2024, at 4:13pm; accessed 23-04-2024
8. Fop I. Brouwer. Wikipedia. Accessed 23-04-2024
https://nl.wikipedia.org/wiki/Fop_I._Brouwer
9. Brouwer DAJ. Clinical chemistry of atherosclerosis. Contributions to apolipoprotein-E analysis, public health and nutrition. Thesis Rijksuniversiteit Groningen, 4 juni 1999. Promotores: Prof. Dr. W. van der Slik, Prof. Dr. W.D. Reitsma; Copromotor: Dr. F.A.J. Muskiet.
https://pure.rug.nl/ws/portalfiles/portal/3160018/brouwer.PDF
Beeld: One Health Trust
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
