Een placebo kan ook werken als je weet dat je een placebo krijgt

In een kleine interventiestudie waren de deelnemers die placebopillen kregen tegen stress, angst en depressie beter af dan de deelnemers die geen pil kregen. Ook al waren zij ervan op de hoogte dat hun pil geen werkzame stof bevatte. Persoonlijk contact met een zorgverlener kon het positieve effect ook niet verklaren want de pillen werden na online contact met een leek over de post opgestuurd.

De positieve effecten die placebomedicijnen of placebobehandelingen vaak laten zien, worden toegeschreven aan het geloof, de hoop en het vertrouwen van de patiënt in behandelaren en behandelingen. Dit verwachtingseffect kan zo sterk zijn dat het lichaam bijvoorbeeld extra endorfinen aanmaakt, stoffen die een pijnstillende werking hebben.

In vakblad Health and Well-Being schrijven onderzoekers van Michigan State University (VS) onder verwijzing naar recente studies dat placebo’s in potentie geschikt zijn om stress hanteren. Handig want ze kosten weinig en vragen weinig van de gebruikers. ‘Echter, de overheersende aanname dat misleiding een voorwaarde is voor de werkzaamheid van placebo’s, heeft hun wijdverspreide gebruik voorkomen.’

Patiënten zonder dat ze het weten een neppil voorschrijven, wordt in Nederland als onethisch van de hand gewezen. ‘Gelukkig komt er meer bewijs dat placobo’s kunnen worden voorgeschreven zonder misleiding, maar met eerlijke educatie.’ Het bewijs is echter nog dun en bovendien was er in de bestaande studies persoonlijk contact tussen de deelnemers en de onderzoekers. ‘Open label placebostudies suggereren dat persoonlijke interacties en de therapeutische omgeving belangrijk zijn bij het veroorzaken van robuuste placebo-effecten.’

Met de dramatisch gestegen stressniveaus onder de bevolking als gevolg van de Covidpandemie, zagen de onderzoekers hun kans schoon deze menselijke factor te beperken. Daarvoor wierven en selecteerde ze online studiedeelnemers, lichtten hen online voor over het placebo-effect en stuurden de pillen per post. Ook de follow ups na de eerste en tweede week verliepen via zoom. Het contact met de deelnemers verliep via leken die door de onderzoekers getraind waren om uitleg over het placebo-effect te geven.

Uiteindelijk startten twee groepen van elk 32 personen met een flink verhoogd stressniveau en een gemiddeld risico op angst en depressie. De deelnemers, die voor negentig procent uit jonge vrouwen bestonden, gebruikten geen medicijnen en hadden geen psychiatrische achtergrond. Na twee weken noteerde de (open label) placebogroep duidelijk lagere scores voor Covid-gerelateerde stress, algemene stress, angst en depressie. (Zie de grafieken onderaan de tekst.) Interessant – en lastig te verklaren – is dat deelnemers met positieve verwachtingen over placebo’s, niet beter scoorden. Gezien het kleine aantal deelnemers kan dit ook op toeval berusten.

Beeld: AI