Hoe meer ultra-bewerkte voeding zwangere vrouwen aten, hoe meer ftalaten Amerikaanse onderzoekers in hun urine vonden. Deze groep chemicaliën is afkomstig uit plastics. Een verhoogde aanwezigheid ervan in moeders hangt samen met gezondheidsrisico’s voor het kind. Ander onderzoek stelt vraagtekens bij het gebruik van nisine een ‘natuurlijk’ en ‘veilig’ conserveringsmiddel.
Over de problematiek van ultra-bewerkt voedsel is al veel onderzoek verschenen. Degenen die het eten lopen een vergroot risico op allerlei ellende. Zoals leververvetting en multiple sclerose of kanker. De oorzaken gaan verder de hoge caloriedichtheid, het gebrek aan micronutriënten en het te veel aan suiker, zout en vet. Met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid bevinden zich veel boosdoeners onder de talloze toevoegingen die nodig zijn om de goedkope en eenzijdige ingrediënten kleur, geur, smaak, textuur en houdbaarheid mee te geven.
Een studie onder leiding van de Universiteit van Washington richtte zich op een groep stoffen die de voedselfabrikanten producenten niet expres in hun producten stoppen, maar die er gedurende het proces wel in geraken; ftalaten.
Ftalaten zijn chemicaliën die plastics zoals PVC onder andere flexibel en doorzichtig maken. Ze komen in het voedsel terecht bijvoorbeeld via de machines, de plastic handhoenen van het personeel en uit de verpakkingsmaterialen. In een sociaal divers samengestelde onderzoeksgroep van 1.031 aanstaande moeders gingen de onderzoekers na hoeveel van deze stoffen in de urine – afkomstig uit het derde trimester van de zwangerschap – waren terug te vinden.
In Environment International rapporteren de wetenschappers dat elke extra tien procent ultra-bewerkte voeding samenging met ruim dertien procent meer ftalaten. Gemiddeld besloeg het aandeel van deze categorie 39 procent van de totale calorieën, maar de onderlinge verschillen waren groot. Van een kleine tien tot bijna zestig procent.
Net als in de Nederlandse situatie hing de consumptie van patat, hamburgers, frisdrank, cake en koek sterk af van de genoten opleiding en het inkomen van vrouwen. De minste ftalaten werden gemeten bij vrouwen met de hoogste sociaal-economische status. Voedingspatronen met veel groenten, fruit, yoghurt, vis en noten gingen samen met lagere hoeveelheden ftalaten in de urine.
Laag geboortegewicht en autisme
‘Blootstelling aan ftalaten’, schrijven de auteurs, ‘kunnen het risico verhogen op een laag geboortegewicht, vroeggeboorte, ongunstige reproductieve ontwikkeling en andere gezondheidsuitkomsten voor kinderen.’ Het nieuwsbericht op de website van de universiteit bepaalt dat laatste nader: ‘De chemicaliën kunnen oxidatieve stress en een inflammatoire cascade in de foetus veroorzaken. Eerdere literatuur wijst (naast de bovengenoemde zaken – red.) erop dat ftalaten het risico kunnen verhogen op mentale stoornissen zoals autisme en ADHD.’
Nisine
Naast de onbedoelde bestanddelen uit ‘vershoud-verpakkingen’ zijn er tal van additieven die bewust worden ingezet om de houdbaarheid van producten te verlengen. Nisine (E234) is er zo een. Het staat te boek als een natuurlijk conserveermiddel omdat het door fermentatie met melkzuurbacteriën geproduceerd wordt. Nisine gaat vooral in onrijpe kaas en bewerkt vlees, maar ook in veel andere producten zoals bier en sauzen.
Een hernieuwde risico-analyse door de Europese voedselveiligheidsautoriteit EFSA verlaagde de veilig geachte maximale dagelijkse inname in 2017 weliswaar (van 0,13 naar 0,1 milligram per kilo lichaamsgewicht), maar verlengde de toestemming voor het gebruik ervan.
De laatste jaren groeit de belangstelling echter voor een gebied waar de E-nummeronderzoeken zich buiten houden: het microbioom van de darm. Onderzoekers van de universiteit van Chicago doken diep in de zogeheten ‘lantibiotica’ waar nisine toe behoort. Daarvan doen ze uitgebreid verslag in ACS Chemical Biology.
Maakt nisine de weg vrij voor ziekteverwekkers?
Wat in het nieuwsbericht op de universiteitswebsite vooral de aandacht trekt, is dat de lantibiotica die zij produceerden en onderzochten, zowel kwaadaardige als goedaardige darmbacteriën aanvalt. Hetgeen vooral tot uitdrukking komt in de kop boven het artikel: ‘Veelgebruikt conserveringsmiddel heeft onverwachte effecten op het darmmicrobioom’.
Goedaardige bacteriën leven in een delicaat evenwicht. Als ze gedijen dragen ze enorm bij aan de gezondheid door voedsel beschikbaar te maken, nuttige metabolieten te leveren en – heel belangrijk – door kwaadaardige soortgenoten onder de duim te houden. ‘Als te veel goedaardige bacteriën het loodje leggen door antimicrobiële voedseladditieven, zouden opportunistische ziekteverwekkende bacteriën hun plaats kunnen innemen en verwoesting kunnen aanrichten. Een resultaat dat niet beter is dan meteen maar verontreinigd voedsel eten.’
Dat laatste hebben de onderzoekers overigens niet proefondervindelijk vastgesteld. Maar, zo stelt eerste auteur en microbioloog Zherun Zhang: ‘Met de huidige hoeveelheden in het voedsel aanwezige antibiotica, is het zeer waarschijnlijk dat deze onze darmgezondheid eveneens kunnen beïnvloeden.’
De voedselindustrie-nabije website FoodNavigator bericht objectief over de studie en laat Zhrun Zhang nog wat uitvoeriger aan het woord. Hij krijgt de gelegenheid te vertellen dat nisine de gunstige bacteriën zelfs harder aanpakt dan de ongunstige bacteriën. Maar in het denkraam van de voedselindustrie past uiteraard niet dat de mensheid minder van hun producten zou mogen eten. Integendeel:
‘Conserveermiddelen zijn een essentieel onderdeel van de voedselproductie. Ze bewaren de kwaliteit van het eten en drinken door het tegen bederf te bewaken; wat voedselverspilling helpt te beperken.’ Conserveermiddelen ‘dragen ook bij aan de betaalbaarheid van voedsel, door veilig transport toe te staan en het ‘plankleven’ te verlengen.’ Een snelle afbouw van conserveermiddelen zit er niet in, schat de schrijver in. ‘Aangezien ze een belangrijke doel dienen voor zowel de industrie als de consument.’
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
