De Nieuwe Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) nam 54 eiwitrijke producten uit de supermarkt onder de loep en concludeert dat in bijna de helft van de gevallen sprake is van ‘misleiding of ernstige misleiding’. De producenten kregen waarschuwingen en in enkele gevallen een boete. Probleem was niet de hoeveelheden eiwitten, maar meestal de suggestie dat de producten gezond zouden zijn.
Bij de beoordeling nam de NVWA niet alleen de informatie op de verpakking mee, ook de claims op website werd gefactcheckt. Zo kon het gebeuren dat Kellogg’s ‘Special K Protein Cocoa and nuts’ het stempel misleiding kreeg. Weliswaar klopte de informatie op de verpakking, maar op de website stond – het is inmiddels aangepast – dat de gesuikerde graanreep ‘rijk aan vezels’ is. Correct is de claim ‘bron van vezels’.
Voor het gebruik van deze claims zijn vaste regels. ‘Bron van vezels’ mag een product genoemd worden als het minimaal 3 gram per ons of anderhalve gram vezels per honderd kilocalorieën bevat. Bij de claim ‘rijk aan vezels’ of ‘vezelrijk’ dienen de vezelgehaltes minimaal het dubbele daarvan te zijn. In het geval van eiwitten schrijven de regels voor dat een product de claim ‘bron van eiwitten’ mag voeren indien het minimaal twaalf procent van de calorieën uitmaakt. ‘Eiwitrijk’ mag het heten vanaf twintig procent eiwitaandeel.
Net als vetten en koolhydraten zijn eiwitten onmisbaar in onze voeding. En net als vetten en koolhydraten krijgen de meeste mensen er meer dan voldoende van binnen. Als voldoende geldt 0,8 gram per kilo lichaamsgewicht per dag, of minimaal tien procent van de benodigde calorieën. Het mag gerust wat meer zijn. Bepaalde groepen wordt dat ook geadviseerd. Bijvoorbeeld ouderen om spierverlies (sarcopenie) tegen te gaan en zieken of mensen die geopereerd worden. Meestal gaat het daarbij om hoeveelheden van 1,2 tot 1,7 gram per kilo lichaamsgewicht.
Voor het toenemende aantal mensen die het voornemen hebben spierballen te kweken is eiwit een toverwoord. Nog een reden waarom de voedingsmiddelenindustrie met eiwit lokt, is de aandacht voor de gelijknamige transitie. Met de eiwittransitie wordt een overgang bedoeld van minder dierlijke naar meer plantaardige eiwitten. Vooral minder rood vlees eten is gezond. Voorwaarde is dan wel dat het alternatief ook gezond is.
Streng op gezondheidsclaims, medische claims verboden
Voor de NVWA speelt het geen rol of de aangeboden producten wel of niet gezond zijn, maar of ze claimen gezond te zijn. De regels schrijven voor dat gezondheidsclaims ‘concreet en wetenschappelijk onderbouwd zijn’, aldus het nieuwsbericht op de website van de voedselautoriteit. In de praktijk komt het er op neer dat elke claim tot mislukken gedoemd is. Het Voedingscentrum stelt het zo: ‘Je kunt eigenlijk niet van één product zeggen of het gezond is of ongezond. Het hangt er namelijk altijd van af hoeveel of hoe vaak je het eet.’
Vandaar dat in de lijst van de NVWA zowel Albert Heijns ‘Koolhydraatverlaagd volkoren brood met 17 % lijnzaad’ als de ‘Proteïnereep pompoenpit @ dadel’ voldoen. Ze geven namelijk geen enkele andere informatie dan de ingrediënten. Gebeurt dat wel dan suggereert dat al snel gezondheidsvoordelen die er niet zijn. Zoals de ‘Crunchy peas’ van het merk Bites we love. De fabrikant daarvan kreeg een waarschuwing omdat de zinsneden ‘snacks that make you feel good’ een te algemene gezondheidsclaim is.
Net als: ‘At biteswelove we believe snacking is purposeful (…) we help you snack better with tasty bites you feel good about eating.’ Deze teksten kunnen volgens de NVWA tot gevolg hebben dat ‘de consument mogelijk andere of betere dan de wekelijke gezondheidsvoordelen van het product verwacht’.
Medische claims vat het NVWA samen als ‘beweringen over het voorkomen, behandelen of genezen van een ziekte’. Deze zijn in bij het aanprijzen en verkopen van levensmiddelen per definitie verboden.
Ernstige misleiding, petitfourtjes bij kanker
Een voorbeeld daarvan uit de lijst van de nationale voedselautoriteit zijn de ‘Bouwsteentjes’ van het merk Innopastry. De website van de in Den Bosch gevestigde gebaksfabrikant vermeldde dat onderzoek uitwijst ‘dat patiënten met meer spiermassa beter in staat zijn bijvoorbeeld zware chemokuren of bestralingen te doorstaan’. Dat is een medische claim en dus verboden.
Evenals de op zichzelf correct mededeling dat bij ziekte en (dreigende) ondervoeding een hogere inname van eiwit nodig is. Volgens Innopastry is de aanbevolen hoeveelheid 1,2 tot 1,5 gram per kilogram lichaamsgewicht. ‘Dat geldt bijvoorbeeld bij botbreuken, zoals een heupfractuur, maar ook bij ziekten als kanker en Parkinson.’
Van de inmiddels aangepaste webpagina van Innopastry zijn de genoemde beweringen verwijderd, maar de producent weet daar nog altijd te indruk te wekken dat hun innovatieve gebakjes nuttige bouwstenen zijn. Vooral door de blauwogige diëtiste Karla die zegt: ‘De Bouwsteentjes zijn een lekkere traktatie en ideaal wanneer je iets extra’s kunt gebruiken.’ Ideaal zijn de petitfourtjes uiteraard niet, blijkt uit apart te downloaden pdf. Het heeft meer (melk)eiwit en minder suikers dan gewoon gebak, maar is tien E-nummers gewoon een van de vele ultra-bewerkte voedingsmiddelen.
Foto Harsha K R Onbewerkte amandelen zijn tegelijk eiwit- en vezelrijk. Namelijk 25 en 10 gram per ons.
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
